Khi thuật toán và dữ liệu ngày càng định hình cuộc sống con người, các nghệ sĩ cũng đang nỗ lực khám phá mối quan tâm của chúng ta xung quanh vấn đề trí tuệ nhân tạo.

Tác phẩm sắp đặt của Stephanie Dinkins, Cuộc trò chuyện với Bina48.

Tình hình hiện tại đưa chúng ta vào mối quan tâm mới dựa trên câu hỏi về mối liên hệ giữa công nghệ và nghệ thuật. Các bảo tàng và phòng trưng bày nghệ thuật trên toàn cầu ngày càng tăng các triển lãm ảo và trải nghiệm thực tế ảo, nhằm thúc đẩy thị trường đến tương lai số hóa, dù chỉ mang tính tạm thời.

Nhưng khi thế giới phụ thuộc nhiều hơn vào công nghệ và thuật toán nhằm định hình mọi khía cạnh cuộc sống, mối quan hệ của chúng ta với máy móc sẽ phát triển như thế nào? Nhân loại sẽ bắt đầu và kết thúc ở đâu? Và khi thúc đẩy nhu cầu dữ liệu và số hóa, điều tồi tệ nhất mà con người lo sợ sẽ xảy ra trong tương lai là gì?

Đó là những câu hỏi được đặt ra bởi “Uncanny Valley: Being Human in the Age of AI” (Tạm dịch: Thung lũng Lạ kỳ: Con người trong Kỷ nguyên AI) – triển lãm nghệ thuật đương đại lớn đầu tiên khám phá AI tại bảo tàng de Young ở San Francisco, hiện có thể truy cập thông qua Instagram.

Cuộc đối thoại giữa nghệ thuật và AI: Tiềm năng hay vấn đề nhân đạo

Tác phẩm sắp đặt A.A.I., 2017 của Agnieszka Kurant.

Triển lãm nhóm tập trung 13 nghệ sĩ và tập thể bao gồm Zach Blas, Ian Cheng, Stephanie Dinkins, Forensic Architecture, Lynn Hershman Leeson, Trevor Paglen và Martine Syms… Các tác phẩm thể hiện công nghệ nhập vai nhằm khám phá cách thức học máy (machine learning), bộ dữ liệu (data sets), điện toán đám mây (cloud computing) và công cụ tìm kiếm (search engines) chuyển đổi cuộc sống con người.

“Công nghệ đang thay đổi thế giới con người, mà trong đó, trí tuệ nhân tạo vừa thể hiện khả năng không giới hạn, vừa tạo ra nhiều lo lắng và dự cảm không lành,” Thomas P. Campbell, Giám đốc điều hành Bảo tàng Mỹ thuật San Francisco.

“Uncanny Valley” là thuật ngữ lần đầu tiên được đặt ra trong bài luận của Masahiro Mori, giáo sư về robot tại Viện Công nghệ Tokyo, khoảng 50 năm về trước. Ông đã kiểm tra phản ứng sợ hãi của con người đối với những người máy có thể nhìn và hành động như chúng ta. Công trình mang tầm nhìn xa về sự thay đổi của thế giới từ kỹ thuật số, nơi ranh giới giữa con người và máy móc ngày càng mờ nhạt.

Tác phẩm sắp đặt “lồng công nhân Amazon” của Simon Denny

Dựa trên một thiết kế chưa hoàn thành của Amazon có chức năng chứa công nhân trong nhà kho của mình, tác phẩm sắp đặt “lồng công nhân Amazon” của Simon Denny giống như một chiếc lồng ảo King Island Brown US 9,280,157 B2: hệ thống và phương pháp vận chuyển nhân sự trong không gian làm việc năng động, cao khoảng 2,13 mét. Với không gian vừa đủ để xoay vòng, cấu trúc tương tự này chứa ứng dụng thực tế mở rộng, với điều khiển và móng vuốt kim loại để nhận đơn đặt hàng. Tác phẩm này đặt câu hỏi về tương lai của người lao động và chẳng bao lâu những nghề nghiệp công nhân sẽ trở nên lỗi thời.

Zach Blas, The Doors , 2019.

Zach Blas đã tạo ra một khu vườn nhân tạo, không gian sân vườn được bao quanh bởi các màn hình video phát ra hình ảnh thay đổi nhận thức, đóng vai trò như một ảo giác thuật toán.

Ở nhiều nơi khác, rủi ro trí tuệ nhân tạo càng gia tăng sự phân chia chủng tộc, giới tính và giai cấp đã được khám phá ở Shadow Stalker (2019) của Lynn Hershman Leeson. Trong khi đó, tác phẩm Bina48 của Stephanie Dinkin là con robot không hiểu biết về chủng tộc, giới tính hay đẳng cấp. Cuộc đối thoại này làm sáng tỏ mặt tối của AI và đặt ra nghi vấn: tương lai của loài người sẽ ra sao nếu để những cỗ máy không có nhận thức và nhạy cảm về lịch sử và công bằng xã hội  lấn lướt?

Lynn Hershman Leeson, Shadow Stalker , 2019

Tuy nhiên, tương lai đen tối đó đã được dự đoán và giải quyết trong tác phẩm Mythiccbeing của Martine Syms bằng cách tạo ra thuật toán AI để khắc phục những yếu điểm trên. Syms đã tạo ra Alexa, một thuật toán có thể lắng nghe và phản hồi về các trường hợp bất bình đẳng và bất công bằng trong xã hội. Alexa đóng vai trò như một người bạn đồng hành tuyệt vời.

Điều mà chúng ta đối mặt giờ đây không còn là bộ phim khoa học viễn tưởng. “Uncanny Valley” mà Masahiro Mori thấy trước năm 1970 giờ đây là thế giới mà chúng ta sinh sống. “Bạn bè” của chúng ta giờ đây là điện. Chúng kiểm soát ta hay ta kiểm soát chúng?

Con đường đi đến AI đang đặt mối quan ngại về vấn đề nhân đạo!

wallpaper