Patagonia Chile, thường được gọi là “nơi tận cùng thế giới”, là nơi mà Vreni Häussermann, đại sứ Rolex Laureate 2016 đang làm việc mỗi ngày. Cô nghiên cứu, quay lại những đoạn phim tài liệu để nơi này được bảo vệ. Và sau bốn năm, chúng tôi đã có dịp gặp lại. 

Vreni Häussermann và các thành viên trong nhóm phân tích sinh vật biển trong phòng thí nghiệm khô.

Nhà khoa học vùng cực, kỹ sư về robot, và chuyên gia nhãn khoa với nhiệm vụ cứu hàng triệu người khỏi bị mất thị giác, chính là một vài trong vô số những nhà đổi mới quốc tế trong lịch sử đã giành được giải thưởng Rolex Awards for Enterprise. Phát hiện và đầu tư vào những người tiên phong đặc biệt trên toàn thế giới, giải thưởng ra đời vào năm 1976 nhân sinh nhật lần thứ 50 của chiếc đồng hồ đeo tay chống nước đầu tiên trên thế giới mang tên Oyster.

Từ đó đến nay, Rolex đã hỗ trợ các cá nhân đặc biệt, những người có lòng can đảm và niềm tin để đương đầu với những thách thức lớn; những người có tinh thần khởi nghiệp với những dự án phi thường làm cho thế giới trở nên tốt đẹp hơn. Và nhà khoa học-thám hiểm Vreni Häussermann là một trong số đó.

Vreni Häussermann trong một chuyến thám hiểm để thu thập mẫu sinh vật biển

Được lựa chọn thông qua quá trình đánh giá, phỏng vấn và lựa chọn tỉ mỉ, các ứng cử viên lọt vào danh sách được chứng nhận từ ban giám khảo độc lập gồm các nhà thám hiểm chuyên gia, nhà khoa học, doanh nhân và nhà giáo dục. Giải thưởng Rolex Awards for Enterprise nhằm mục đích kết nối các cá nhân xuất chúng có tư duy độc lập và khả năng nắm bắt các dự án đòi hỏi sự sáng tạo và quyết tâm khi đối mặt với những thứ được xem là “không bình thường”.

Với những dòng sông băng, rừng và quần đảo, Häussermann cống hiến cuộc đời cho việc bảo tồn Chilê Patagonia, một thiên đường sinh thái kéo dài hơn 26 triệu ha (100.368 dặm vuông) – gần bằng với kích thước của New Zealand. Các loài đặc hữu ở đây và môi trường nguyên sơ với sự kết nối giữa đất và biển, 40% diện tích bao gồm các đảo, làm cho nó trở thành một khu vực có giá trị sinh thái đặc biệt. Nhưng quá trình khai thác, đập thủy điện, nuôi cá hồi và các hoạt động khác đang đe dọa nghiêm trọng tính đa dạng sinh học nơi đây.

Chân dung Vreni Haussermann

Với hơn 80.000 km, Patagonia Chile sở hữu đường bờ biển dài nhất thế giới. Khu vực này là một vùng đất hoang sơ giống các vùng đất chưa được khám phá, nhưng lại đang đối diện với nhiều rủi ro. Vreni Häussermann hy vọng nghiên cứu của cô sẽ giúp hỗ trợ các nỗ lực nhằm đảm bảo tương lai bền vững cho Chile Patagonia và sinh vật biển trong các vịnh hẹp của nó.

Tiến sĩ Haussermann là một đồng nghiệp của Pew Marine và là Giám đốc Khoa học tại Trạm Nghiên cứu Khoa học Huinay nằm ở vịnh Comau, Chile Patagonia. Việc thiếu dữ liệu cho các hệ sinh thái biển gần bờ đa dạng đã ngăn cản các khuyến nghị khoa học có căn cứ giúp quản lý các hoạt động tác động đến tài nguyên biển, và khiến nhiều sai lầm trong quản lý quy mô lớn không thể khắc phục được.

Hải quỳ (Actinostola chilensis) dưới đáy biển Patagonia.

Được đề cử cho những nỗ lực hỗ trợ trong việc bảo tồn thông qua tiếp cận cộng đồng, công trình của Vreni Haussermann kết hợp khám phá và khoa học trong việc nâng cao nhận thức về các tác động gây hại của con người đối với hệ sinh thái biển. Với mục tiêu dài hạn là thu hút các nhà lãnh đạo chính phủ trong việc thiết lập mạng lưới các khu bảo tồn biển dựa trên cơ sở khoa học, Haussermann đã ghi lại một cách không mệt mỏi cuộc sống âm thầm và độc đáo dưới đáy biển của ba khu vực hẻo lánh ở Patagonia, Chile.

Năm 2018, chính phủ nước này đã có những bước tiến lớn ở các khu vực khi ban hành ba nghị định: thành lập hai khu bảo tồn biển mới và một công viên quốc gia. Chile hiện có 21% đất đai và 42% vùng biển được bảo vệ ở một mức độ nào đó.

San hô nước lạnh Desmophyllum dianthus là một trong nhiều sinh vật biển Vreni Häussermann nghiên cứu

Lần đầu tiên khám phá khu vực này vào năm 1998, Haussermann không thể không yêu cảnh quan hoang sơ nơi đây với các núi băng, đại dương và rừng mưa ôn đới. Trạm Khoa học Huinay ở phía Bắc Patagonia, Comau Fjord, là nơi cô thường xuyên tham gia các chuyến thám hiểm lặn biển – Haussermann phát hiện ra rằng các bờ biển, vịnh và đảo của Patagonia là nơi cư trú của nhiều loài động vật biển có nguy cơ tuyệt chủng, hàng ngàn động vật không xương sống và các loài cá khác.

Khám phá đời sống biển đa dạng của các vịnh hẹp Patagonia.

Với giải thưởng Laureate trị giá 104.000 USD, đồng hồ bấm giờ Rolex và vinh danh trên toàn thế giới – Vreni Haussermann sau đó đã giành được Giải thưởng Forrmidable Women về Bảo tồn & Bền vững của Tạp chí IM năm 2018, đồng thời nằm trong danh sách giải thưởng“Mujeres Que Dejan Huella” (Women Who Leave a Footprint) trong cùng năm.

Sau khi nhận giải thưởng Rolex, Vreni Haussermann hiện làm việc cùng Bộ Môi trường Chile và một số tổ chức phi lợi nhuận địa phương. Một khu vực với nhiều điểm đặc sắc là không đủ để phát triển và thực hiện các kế hoạch bảo vệ dài hạn. Những người xây dựng chính sách cũng phải biết điều gì nên làm cho nơi này để nó trở nên đặc biệt hơn, và những bước bảo tồn nào sẽ giúp giữ lại những phẩm chất đó cho các loài bản địa, cư dân và du khách thưởng thức.

Dự án nghiên cứu sinh Pew của Häussermann hiện đang tập trung vào việc hình thành, biên soạn và truyền đạt dữ liệu, từ đó sẽ cung cấp và hỗ trợ sự hiểu biết đầy đủ hơn về hệ sinh thái phức tạp, xã hội, khảo cổ và lịch sử của Patagonia, một liên minh của Viện Sinh thái và Đa dạng sinh học, Đại học Austral của Chile và Quỹ tín thác từ thiện Pew với Đánh giá bảo tồn khu vực của Patagonia Chile.

Bài: Julia Roxan | Chuyển ngữ: Vincent Pham