EU đang cân nhắc cấm sợi carbon – vật liệu chủ lực cho xe điện và siêu xe, điều này có khiến ngành công nghiệp ô tô châu Âu đối mặt với một bước ngoặt lớn? Dù theo cập nhật mới nhất, đề xuất này đã tạm thời bị rút lại thì mối đe dọa dài hạn với toàn ngành vẫn còn hiện hữu.

Carbon fiber – vật liệu siêu nhẹ, siêu bền, đã trở thành thành phần không thể thiếu trong ngành công nghiệp xe hơi hiện đại – suýt nữa đã bị đưa vào danh sách cấm của Liên minh châu Âu (EU). Ý định này bắt nguồn từ việc EU đang xem xét sửa đổi chỉ thị End-of-Life Vehicles Directive (ELV) – quy định về xử lý xe hơi thải loại, nhằm hướng tới mục tiêu thân thiện với môi trường hơn.

Trong dự thảo sửa đổi ban đầu, EU đề xuất đưa sợi carbon vào nhóm các chất “gây hại” tương tự như chì, thủy ngân hay cadmium – vốn đã bị hạn chế trong nhiều ngành công nghiệp khác. Nguyên nhân là khi sợi carbon bị phá vỡ, các sợi nhỏ có thể phát tán trong không khí, gây kích ứng da, màng nhầy và thậm chí làm chập mạch thiết bị điện tử. Nếu được thông qua, quy định này sẽ bắt đầu có hiệu lực từ năm 2029.

Tại sao EU lại cho rằng sợi carbon là “nguy hiểm”?

Theo lý giải từ phía EU, vấn đề không nằm ở hiệu suất vượt trội của sợi carbon mà là ở khả năng tái chế và rủi ro khi xử lý vật liệu này. Khi xe bị thải loại, nếu các chi tiết làm từ sợi carbon không được xử lý đúng cách, các sợi mảnh có thể phát tán vào không khí, gây ảnh hưởng tới sức khỏe con người và làm hỏng thiết bị.

Đây là lần đầu tiên trên thế giới một chính phủ hoặc liên minh quốc gia chính thức đề xuất xem sợi carbon là chất nguy hại. Động thái này khiến không chỉ ngành xe hơi mà cả ngành hàng không và năng lượng gió, những ngành vốn dựa nhiều vào vật liệu này, lo ngại sâu sắc.

Nguy cơ khủng hoảng chuỗi cung ứng toàn cầu

Theo báo cáo của Nikkei Asia, ngành sản xuất sợi carbon toàn cầu trị giá khoảng 5,5 tỷ USD vào năm 2024, dự kiến tăng trưởng 11% mỗi năm và có thể chạm mốc 17 tỷ USD vào năm 2035. Trong đó, ngành công nghiệp xe hơi chiếm 10–20% nhu cầu sử dụng, và con số này được kỳ vọng sẽ còn tăng mạnh nhờ xu hướng xe điện (EV) – bởi việc giảm trọng lượng là yếu tố then chốt để xe điện tăng hiệu quả vận hành và kéo dài phạm vi hoạt động.

Ba ông lớn đến từ Nhật Bản là Toray Industries, Teijin và Mitsubishi Chemical đang kiểm soát tới 54% thị phần sợi carbon toàn cầu, trong đó thị trường châu Âu chiếm khoảng một nửa. Nếu lệnh cấm được thực thi, họ sẽ là những bên chịu thiệt hại nặng nề nhất.

Tại thị trường châu Âu, nhiều nhà sản xuất trong ngành công nghiệp xe hơi từ McLaren, Ferrari đến BMW, Hyundai hay Tesla đều sử dụng sợi carbon cho thân xe, khung gầm hoặc nội thất. Đặc biệt, McLaren thậm chí còn chế tạo toàn bộ bộ khung (chassis) từ vật liệu này.

Dù chỉ chiếm 10–20% trong ngành, việc sợi carbon bị cấm trong ô tô có thể tạo tiền lệ cho các ngành khác. Trong quá khứ, những vật liệu như chì và thủy ngân từng bị cấm trong ô tô rồi sau đó lan sang các lĩnh vực khác. Hiệp hội các nhà sản xuất vật liệu tổng hợp đã cảnh báo rằng nếu không được cân nhắc kỹ lưỡng, lệnh cấm sợi carbon có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến các ngành công nghệ cao, hàng không và năng lượng tái tạo.

EU lùi bước trước làn sóng phản đối nhưng vẫn còn đó mối đe dọa dài hạn

Trước làn sóng phản ứng dữ dội từ ngành công nghiệp, một đại diện của Nghị viện châu Âu mới đây xác nhận với chuyên trang Motor1 Italia rằng EU sẽ rút sợi carbon khỏi danh sách chất nguy hại trong dự thảo sửa đổi ELV Directive. Cụ thể, tuyên bố nêu rõ: “Carbon fiber sẽ được gỡ khỏi danh sách vật liệu độc hại, và các xe bán tại châu Âu vẫn có thể tiếp tục sử dụng vật liệu này sau năm 2029”.

Đây được xem là một chiến thắng tạm thời cho ngành công nghiệp xe hơi và các nhà sản xuất vật liệu – những người đã nêu rõ rằng việc cấm sợi carbon sẽ không chỉ ảnh hưởng đến hiệu suất xe hơi, mà còn khiến quá trình chuyển dịch sang xe điện bị chậm lại đáng kể.

Dù đề xuất tạm thời bị rút lại, nhưng việc sợi carbon từng suýt bị xếp vào nhóm vật liệu cấm cho thấy ngành công nghiệp không thể chủ quan. Việc EU chú trọng hơn đến tái chế và tác động môi trường trong toàn bộ vòng đời của xe hơi – từ sản xuất đến khi bị thải loại – có thể mở đường cho những thay đổi sâu rộng hơn trong tương lai.

Trong bối cảnh này, các nhà sản xuất sẽ phải chủ động nghiên cứu giải pháp tái chế sợi carbon hiệu quả hơn, đồng thời nâng cao tiêu chuẩn an toàn trong xử lý vật liệu, nếu không muốn đối mặt với những đợt “tái khởi động” quy định tương tự trong vài năm tới.

—

Nguồn tham khảo: Carscoops, Carbuzz