MetaBirkin: Cảm hứng hay đạo nhái – Bài học được rút ra là gì?
Hermès từ lâu đã không phải là một cái tên xa lạ trong ngành thời trang xa xỉ. Họ đã từng tạo nên thời kì huy hoàng của sự khan hiếm với dòng túi Birkin – một trong những mặt hàng thời trang đắt đỏ nhất thế giới.
Nhiều chuyên gia đánh giá rằng đây là chiếc túi đáng đầu tư bởi độ công phu và tỉ mỉ đến từng chi tiết. Vậy thì trong thời đại công nghệ lên ngôi với sự ra đời của thế giới ảo Metaverse đã “giáng một cú đánh” thế kỉ trong làng thời trang, nhiều thứ tưởng chừng như “không có khả năng” đã xuất hiện bằng một cách thần kì – đó chính là NFT.
Được lấy cảm hứng từ dòng túi Birkin, Mason Rothschild đã tạo ra một bộ sưu tập NFT mô phỏng và sáng tạo lại chúng. Tuy nhiên, thương hiệu Hermès đã lên tiếng rằng BST ấy đã vi phạm quyền sở hữu trí tuệ và quyền nhãn hiệu của họ.
Vài sự thật thú vị về chiếc túi Birkin
Theo Elle, mất 48 tiếng đồng hồ – tương đương 2 ngày làm việc liên tục để “cho ra lò” chiếc túi đáng đồng tiền bát gạo nhất thế giới. Chúng được hoàn thành bởi những nghệ nhân có tay nghề cao, từ các khâu cắt da, ghép và may lại,… kể cả những quá trình như gắn móc khóa, gắn quai đều được làm thủ công. Do đó, giá trị của một chiếc túi có thể vượt qua hàng tỷ đồng, chưa kể đến những phiên bản giới hạn.
Cơ duyên với tên gọi của dòng túi này là xuất phát từ nữ diễn viên Jane Birkin khi CEO đương thời của hãng – Jean Louis Dumas tình cờ gặp cỡ bà trên máy bay và nảy ra ý tưởng cho chiếc túi mới năm 1981 được mệnh danh là IT bag sau này. Nhưng đến 34 năm sau, bà đã yêu cầu hãng đặt một cái tên khác và gỡ tên mình khỏi dòng túi này khi hay tin tổ chức bảo vệ động vật PETA đã “lên án” hành động giết hại cá sấu để sản xuất túi.
Khách hàng mất trung bình sáu năm để chờ đợi sản phẩm đến tay mình. Tuy nhiên có một sự thật thú vị rằng cứ trung bình 6 tháng, các thợ thủ công nhà Hermès sẽ xóa đi những phiên bản cũ và cật nhật những thiết kế mới – tạo nên sự đa dạng mẫu mã và sự khan hiếm trong số lượng.
Phiên bản đen tuyền huyền bí – Birkin So Black – có lẽ là một phiên bản thú vị khi nhắc đến của nhà Hermès. Khi mà thân, tay cầm và cả khóa túi đều mang sắc đen, phù hợp với những tín đồ thời trang theo chủ nghĩa tối giản.
Tóm tắt sự kiện về MetaBirkin
Tham khảo từ tên gọi và kiểu dáng, nhưng MetaBirkin lại hoàn toàn không có sự góp mặt của thương hiệu Hermès mà được sáng tạo từ nghệ sĩ người Mỹ Mason Rothschild. BST đầu tiên BaBy Birkins là sự hợp tác giữa ông và Eric Ramirez dựa trên ý tưởng vị thế của dòng túi xách này trong văn hóa đại chúng.
Đến với BST thứ hai lần này được lấy ý tưởng từ những chiếc túi lông thú đầy màu sắc của hãng, MetaBirkin được làm hoàn toàn bằng lông giả để bắt kịp xu hướng thay thế những sản phẩm lông thật. Điều đáng chú ý là có một vài tác phẩm còn “ăn theo” cả bức họa Mona Lisa và Starry Night của họa sĩ Leonardo da Vinci đã vấp phải làn sóng lên án đến từ giới nghệ thuật. Đặt ra nhiều câu hỏi chất vấn về “ranh giới” mỏng manh giữa thời trang và công nghệ ngày nay.
Nhiều người khi chưa có rõ thông tin sẽ lầm tưởng rằng bộ sưu tập NFT này thuộc quyền sở hữu và sáng tạo của nhà Hermès, dẫn đến nhiều nguy cơ rủi ro xảy ra. Theo sàn OpenSea – sàn giao dịch NFT lớn nhất hiện tại – công bố BST “giả mạo” này đã thu về 230 đồng ETH (tương đương con số 936.000 đô la Mỹ). Nếu có được số tiền này, bạn đã có thể có trong tay 100 túi Birkin “hàng thật giá thật”. Sự mất mát về doanh thu và quyền sở hữu trí tuệ là hai mối quan tâm hàng đầu khi đối diện với BST của Rothschild.
“Phiên tòa” tranh chấp giữa hai bên
Ngay từ đầu phiên tòa giữa Hermès với người sáng lập MetaBirkins – Mason Rothschild, hãng đã gọi một chuyên gia blockchain đến để đưa ra lời giải thích về định nghĩa NFT (Non-Fungible Token) một cách chuyên môn. Mặc dù bên phía chuyên gia đã đưa ra những lời giải thích một cách chi tiết và đầy đủ nhưng vì quá rối rắm khiến thẩm phán Jed Rakoff phải tạm dừng quá trình tố tụng.
“Có lẽ tôi không thể bắt kịp thời đại bây giờ nên những công nghệ hiện đại vẫn khá là mới mẻ với tôi” – trích lời của Rakoff và ông còn lo lắng rằng các bồi thẩm đoàn cũng sẽ như ông.
Sự kiện lần này giữa hãng và Rothschild đã làm rúng động làng thời trang khiến họ luôn “cật nhật” những tin tức mới nhất về sự tranh chấp giữa hai bên. Qua sự việc diễn ra, ai cũng tò mò rằng liệu pháp lý có thể “đòi lại công bằng” cho sự sáng tạo của các nghệ nhân trong thế giới ảo hay không. Nhiều người dự đoán rằng, có lẽ bồi thẩm đoàn đưa ra “phán quyết” của mình thiên về tính truyền thống hơn là tính hiện đại của NFT.
Tuy nhiên, sự việc không hề dừng lại ở đó và có khả năng Rothschild sẽ “lật ngược ván cờ” này. Trong suốt phiên tòa, các luật sư của Rothschild đã đưa ra 100 hình ảnh kỹ thuật số đầy màu sắc của nhà sáng tạo – MetaBirkin. Họ cũng cho rằng các tác phẩm không thể vi phạm nhãn hiệu của Hermès, bởi vì mặc dù chúng có thể giống với túi Birkin, nhưng chúng chỉ là hình ảnh hai chiều. Bạn không thể mang bất cứ thứ gì trong MetaBirkin hoặc thậm chí sử dụng nó cho mục đích nào đó trong không gian ảo như trò chơi điện tử.
Các luật sư của Hermès phản bác rằng các NFT của Rothschild vẫn giao dịch trên tên và hình ảnh của Birkin, khiến người tiêu dùng nhầm lẫn tin rằng Hermès có liên quan đến BST ấy. Họ lập luận rằng chính sự liên kết ấy với Hermès Birkin đã mang lại cho họ giá trị đối với người mua.
Bồi thẩm đoàn đã phải cân nhắc giá trị nghệ thuật của MetaBirkins khi mà họ có thể đã vi phạm nhãn hiệu của Hermès để kiếm lợi nhuận và khiến người tiêu dùng nhầm lẫn khi nghĩ rằng Hermès có liên quan đến việc tạo ra chúng. Hermès đã “đánh mạnh” vào hướng suy nghĩ ấy bằng cách vạch ra sự khác biệt giữa NFT nghệ thuật và NFT định hướng thương hiệu – theo giải thích của nhà kinh tế học Harvard – Scott Duke Kominers.
Nhãn hiệu cũng đã từng tiết lộ rằng, họ đang thử nghiệm và nghiên cứu thế giới ảo Metaverse. Trong tương lai, Hermès có thể sẽ sở hữu NFT riêng của mình, cả dưới dạng chứng chỉ kỹ thuật số cho hàng hóa vật chất và dưới dạng các mặt hàng độc lập – theo lời của Nicolas Martin, tổng cố vấn toàn cầu của Hermès và Maximilien Moulin, người đứng đầu phòng nghiên cứu đổi mới của Hermès. Có vẻ như họ sợ MetaBirkins sẽ gây ra sự nhầm lẫn trên thị trường kỹ thuật số và đã gây ra thiệt hại cho Hermès bằng cách loại bỏ cơ hội trở thành người đầu tiên tham gia thị trường đó với sản phẩm Birkin kỹ thuật số.
Kết quả cuối cùng có thể phụ thuộc vào việc bồi thẩm đoàn sẽ đứng trên lập trường như thế nào: nhận định MetaBirkins là tác phẩm nghệ thuật đích thực, chỉ ở dạng kỹ thuật số mới hay một phương pháp kiếm tiền phạm phải quyền sở hữu trí tuệ. Đối với NFT, nó sẽ không giải quyết được mọi câu hỏi, nhưng ít nhất nó cũng mang lại một sự khởi đầu cho ngành thời trang.
Trong suốt quá trình “căng thẳng” ấy, đội pháp lý của Hermès đã tìm cách chứng minh rằng Rothschild đang cố gắng kiếm lợi từ các NFT “giả”, dựa vào các cuộc trò chuyện riêng tư của ông ấy. Ông đã kêu gọi mọi người quảng bá MetaBirkins và nâng cao giá trị của chúng. Tuy nhiên, các luật sư của Rothschild lại đưa ra lập luận rằng ông như một nghệ sĩ hợp pháp, một nhà tiếp thị thông minh và điều này không vi phạm pháp luật.
