Thương hiệu Sriracha của “vua tương ớt” David Trần hiện có mặt trong căn bếp của gần 1/10 gia đình Mỹ sau hơn 40 năm khởi nghiệp. 

Hành trình bắt đầu từ cuộc di dân đến khu phố Tàu tại Los Angeles, David Trần thành lập Huy Fong (cái tên được đặt theo chiếc tàu chở hàng từng đưa ông đến Hồng Kông) để làm loại sốt cay mà ông gọi là Sriracha. Biểu tượng gà trống đại diện cho năm sinh của ông (năm Dậu).

Theo Forbes, công ty Huy Fong đứng thứ ba trên thị trường tương ớt Mỹ với doanh thu lên đến 1,5 tỷ USD, xếp sau Tabasco của gia đình McIhenny (thành lập năm 1868) và Frank’s RedHot từ tập đoàn gia vị McCormick & Co.

Hành trình vươn mình thành gã khổng lồ của thị trường Mỹ 

Ông sinh năm 1945 tại Sóc Trăng với cha là một thương nhân và mẹ làm nghề nội trợ. Năm ông 16 tuổi, ông Trần đến TP.HCM để theo anh trai làm việc tại một cửa hàng bán hoá chất. Sau đó, ông quay lại Sóc Trăng học trung học và sau đó đi nghĩa vụ quân sự cho tới năm 1975.

Từng có kinh nghiệm trong nhà bếp quân đội, sau khi hoàn thành nghĩa vụ quân sự, ông Trần cùng anh trai trồng ớt trên mảnh đất của mình ở phía đông bắc TP.HCM. Nhận thấy các loại nước sốt khác trên thị trường không đủ cay hoặc thiếu hương vị, ông quyết định mua ớt tươi và bảo quản chúng, áp dụng kinh nghiệm và kiến thức tích luỹ về hoá chất để tạo ra loại nước sốt giữ được vị tươi và cay.

Ông từng chia sẻ: “Ý định này đến với tôi vì giá ớt lên xuống thất thường, nếu tôi có thể làm ra nước sốt và giữ cho nó tươi và giữ giá thấp khi giá ớt tăng lên, chúng tôi sẽ nắm được thị trường”.

Tháng 12/2978, ông rời Việt Nam với 100 ounce vàng (khoảng 83 lượng vàng), giấu trong lon sữa đặc và di chuyển tới Hồng Kông ở trại tị nạn trong 8 tháng trước khi tới Boston và sau cùng là định cư ở Los Angeles (1980).

Chuyển tới LA, vì anh rể nói có thể tìm thấy ớt tươi ở California, ông Trần bán vàng và mua một toà nhà rộng 2.500m2 ở khu phố Tàu. Năm 1980, ông thành lập doanh nghiệp Huy Fong với thương hiệu tương ớt Sriracha.

David Trần bắt đầu bán tương ớt trên một chiếc xe tải Chevy màu xanh. Đến năm 1987, khi nhu cầu tăng cao, ông phải chuyển công ty đến toà nhà rộng 22.000 m2 ở Rosemand, phía đông Los Angeles. Chưa đầy 10 năm sau, ông đã mua được một nhà máy Wham-O cũ ở bên cạnh.

Bên trong nhà máy sản xuất tương ớt của Huy Fong (Ảnh: The New York Times)

Tại Mỹ, Sriracha trở nên cực kỳ nổi tiếng sau cuộc suy thoái kinh tế năm 2008, khi các xe bán đồ ăn nhanh gia tăng và trở nên hào hứng với các sản phẩm toàn cầu, theo Kara Nielsen, phó chủ tịch xu hướng và tiếp thị của CCD Innovation. Hầu hết người Mỹ yêu thích Sriracha của Huy Fong đều nhận ra đặc điểm loại tương ớt của châu Á. Phiên bản của David Trần được kết hợp giữa Thái Lan và Việt Nam cùng các nguyên liệu địa phương tại California, Nielsen cho biết.

Và đến 40 năm sau, Sriracha đã xuất hiện trên Survivor, Trạm vũ trụ quốc tế và các bàn ăn trên toàn thế giới. Theo công ty nghiên cứu thị trường NPD Group, những chai tương của hàng này với logo con gà trống và nắp màu xanh lá cây hiện có mặt tại gần 10% căn bếp gia đình tại Mỹ.

Năm 2020, Huy Fong sở hữu doanh thu ước tính 131 triệu USD, định giá 1 tỷ USD, theo nghiên cứu IBISWorld.

Thử thách

Khi CEO và người sáng lập David Tran bắt đầu sản xuất tương ớt ở Việt Nam, ông và gia đình đã tự tay đổ đầy các chai bằng thìa. Giờ đây, họ có thể sản xuất và đổ đầy tới 15.000 chai mỗi giờ (Ảnh: Fortune)

Năm 2010, Huy Fong lại chuyển đến cơ sở hiện tại rộng hơn 60.000 m2 ở Irwindale, cách Rosemead không xa. Nhưng với tốc độ phát triển nhanh chóng của công ty, những thách thức mới đã đến.

Năm 2013, thành phố Irwindale đã kiện Huy Fong về mùi ớt phát ra từ nhà máy của công ty, cho rằng đó là “sự phiền toái với công chúng”. Vụ kiện đã gây ra một cơn bão tranh luận vào thời điểm đó. Thường là người nhút nhát trước báo giới, ông Trần đã mở cửa nhà máy cho công chúng tham quan để chống lại cáo buộc. Đến tháng 5/2014, thành phố đã hủy bỏ vụ kiện.

Griffin Hammond, một nhà làm phim tài liệu, người đã tạo ra một bộ phim tài liệu năm 2013 về Sriracha cho biết: “Một trong những điều khiến Trần trở nên hấp dẫn là việc ông ấy miễn cưỡng kể câu chuyện của mình. Tất cả những gì ông ấy quan tâm là điều hành công việc kinh doanh của mình thật tốt”.

Thành công vang dội của Sriracha cũng dẫn đến vấn đề hàng giả, nhiều kẻ đã bán Sriracha nhái trong những chai được thiết kế bắt chước biểu tượng con gà trống.

Một thách thức lớn khác đến vào năm 2017, khi mối quan hệ của Huy Fong với Underwood Ranches, nhà cung cấp ớt độc quyền cho Huy Fong từ năm 1988, đổ vỡ và dẫn đến một cuộc chiến pháp lý.

Ảnh: Fortune

Huy Fong ban đầu đã kiện Underwood vào tháng 8/1988, cho rằng Underwood đã không hoàn trả khoản thanh toán vượt mức 1,4 triệu USD từ mùa trồng trọt trước đó. Underwood đã kiện ngược lại, cáo buộc rằng Huy Fong đã vi phạm hợp đồng và Huy Fong đã thành lập một pháp nhân mới vào năm 2016 để thu mua ớt từ những người trồng khác. Cuộc đấu tranh tại tòa án tiếp tục cho đến năm 2021, khi một tòa phúc thẩm ở California yêu cầu Huy Fong bồi thường thiệt hại 23 triệu USD cho Underwood.

Ngay cả bây giờ, theo báo cáo DN của ông Trần đã tiêu thụ 50.000 tấn ớt mỗi năm và vẫn phụ thuộc vào một vụ thu hoạch bội thu trong vụ trồng ớt mùa xuân để đảm bảo có đủ ớt để sản xuất tương ớt. Điều này dẫn tới một khó khăn khác vào mùa xuân năm 2022, khi điều kiện thời tiết khiến vụ thu hoạch kém và gây ra tình trạng thiếu hụt ớt trầm trọng, buộc Huy Fong phải tạm thời ngừng sản xuất.

Nhưng sự thiếu hụt đó dường như đã qua đi và Huy Fong có thể quay trở lại tốc độ sản xuất 18.000 chai Sriracha một giờ như thường lệ. Công ty cũng sản xuất hai loại nước sốt nóng khác: sambal oelek chỉ sử dụng ớt, muối và giấm; và ớt tỏi.

Ông Trần luôn sử dụng cùng một thành phần trong Sriracha kể từ khi ông bắt đầu bán nó lần đầu tiên vào năm 1980: ớt, đường, muối, tỏi và giấm. Trong hơn 4 thập kỷ, đó là công thức thành công, biến Huy Fong từ một công ty mới thành lập nhỏ thành một doanh nghiệp tỷ đô.

Không ngủ quên trên chiến thắng

Mặc dù không phải tốn chi phí trong việc quảng cáo và được đón nhận rộng rãi bởi chất lượng và hương vị, David Trần không tỏ ra tự mãn về thành công đó. Chia sẻ vơi Forbes, ông cho biết: “Tôi có sử dụng những nguyên liệu rẻ tiền hơn hoặc quảng bá sản phẩm của mình để kiếm nhiều tiền hơn. Nhưng không, mục tiêu của tôi là luôn cố gắng tạo ra tương ớt cho người giàu với mức giá phù hợp với người nghèo”.

Nếu như các đối thủ tương tự lâm vào tình cảnh bị thâu tóm như Cholula bị MC Cormick mua lại với giá 800 triệu USD vào tháng 12/2020, ông Trần không có ý định nhượng quyền thương hiệu. Thay vào đó, ông đưa hai người con lên tiếp quản là Wiliam Trần (47 tuổi) và Yassie Trần (41 tuổi) hiện đều đang làm việc tại Huy Fong.

Ngày nay, Huy Fong có các nhà phân phối trực tiếp tại các quốc gia trên khắp châu Âu, Trung Đông và châu Á, bao gồm các siêu cường như Ấn Độ và Trung Quốc, đồng thời thương hiệu cũng có mặt tại Việt Nam, Thái Lan.

Tổng hợp