Ngày mai, 12/04/2019, nhà đấu giá Aguttes sẽ đưa lên sàn đấu danh tiếng Drouot tại Paris (sảnh 9, lúc 14h30) bức tranh sơn dầu có tên “Ông già Kim Liên” của họa sĩ Nam Sơn, với giá dự kiến từ 100.000 đến 150.000€ (tức khoảng 2,6 đến 4 tỷ đồng). 

Tổng thể bức tranh “Ông già Kim Liên”.

Sử dụng kỹ thuật sơn dầu vốn xa lạ với người An Nam thuở đó

Đây là lần đầu tiên một bức sơn dầu của họa sĩ Nam Sơn được đưa lên sàn đấu giá tại Pháp. Tác phẩm đặc sắc, trên quan điểm kỹ thuật cũng như phương diện lịch sử hội họa Việt Nam, xứng đáng được hiện diện trong những bộ sưu tập lớn nhất trên thế giới hay trong bảo tàng chuyên môn.

Bức tranh “Ông già Kim Liên” giữa những tác phẩm đắt giá khác.

Được sáng tác vào năm 1926 với kích thước 40,2cm x 52,3cm, “Ông già Kim Liên” là tên gọi thân ái cho một trong những tác phẩm danh tiếng của họa sĩ Nguyễn Nam Sơn, được thể hiện bằng chất liệu sơn dầu, một kỹ thuật hoàn toàn xa lạ và mới mẻ đối với người Việt lúc thời ấy.

Tuy đó là buổi bình minh của nền hội họa Việt Nam, nhưng Nam Sơn đã dần nhuần nhuyễn với kỹ thuật sơn dầu, theo xu hướng ngày càng thiên về nghệ thuật dung hòa giữa phong cách cổ xưa và tân thời, kết hợp tính hiện đại Tây phương vào các ước lệ truyền thống Á Đông.

“Ông già Kim Liên” được ra đời với tinh thần kết hợp tính hiện đại Tây phương vào các ước lệ truyền thống Á Đông, như một ánh ban mai rực rỡ.

Trước tranh, bà Nguyễn Thị Ngọc Trâm, con gái thứ ba của họa sĩ Nam Sơn, hiện nay đã 87 tuổi, bồi hồi nhớ lại thời thơ ấu cách đây gần 80 năm.

Thông điệp ẩn sau bức tranh đắt giá

“Chân dung lão nông làng Kim Kiên” có một phong thái mới. Tổng thể, bức tranh diễn tả hình ảnh một người đàn ông dáng ngồi nghiêng, ánh mắt nhìn về xa xa… Gương mặt ông trầm tư, có vẻ khắc khổ với đôi chân mày nhíu lại, ngực để trần lộ ra nét gầy gò rạm nắng. Đầu ông vấn chiếc khăn cũ kỹ, màu sắc đã phai mờ theo thời gian.

Ông già Kim Liên có dáng vấp đặc biệt của người nông dân miền kinh Bắc đất Việt.

Các đường nét cho thấy rõ ràng ông là một người Á Đông, có dáng vóc đặc biệt của người nông thôn miền kinh Bắc đất Việt. Miệng ông hô (vẩu) một cách đặc trưng, tạo nên phong thái riêng biệt, với cái nhìn của người ngoại quốc, ông có nét duyên dáng nổi bật (charme exotique) khó quên.

Họa sĩ Nam Sơn thường chọn những người mà ông tình cờ gặp bên đường, từ lão nông dân, ông bán lạc rang, người làm thuê, đến anh gánh hàng rong hay thậm chí cả người hành khất…

Bà Ngọc Trâm (con gái thứ ba của họa sĩ Nam Sơn) từng chứng kiến cha của mình vừa miệt mài vẽ dưới bóng râm bên đường, hay ven đình chùa miền quê…, vừa trò chuyện giải khuây người mẫu ngẫu nhiên, và cuối cùng là phần thưởng hậu hĩ dành riêng cho họ. Quang cảnh này đã lôi kéo rất nhiều khách tò mò dừng lại xem với đôi mắt trầm trồ tán thưởng.

Chữ kỹ trên tranh.

Phong thái Tây phương để lại nhiều dấu vết trên hậu cảnh bức tranh. Những tán cây được hình dung bằng những mảng màu lớn, như một bức thảm hoa lá dệt thêu, diễn tả theo lối nhìn Âu châu. Thấp thoáng màu vàng đất đậm nhạt, nhưng màu xanh lá cây chiếm ưu thế với nhiều sắc độ khác nhau.

Năm 2018, hai bức tranh lụa của Nam Sơn cũng bước lên sàn đấu AGUTTES. Bức “Thôn nữ Bắc kỳ” lập kỷ lục đấu giá 265.180€ (gần 7 tỷ đồng) và “Thiếu nữ cầm quạt” đạt giá gõ búa 440.000€ (gần 12 tỷ đồng).

Nhà nghiên cứu mỹ thuật Ngô Kim Khôi bên bức tranh “Ông già Kim Liên”.

Hồn tranh có ảnh hưởng sắc thái Cézanne, người được mệnh danh là “cha đẻ của nghệ thuật hiện đại“, qua cách xử lý màu sắc, nhất là ở những mảng tối và đường viền. Tuy ảnh hưởng kỹ thuật Tây phương nhưng tranh không mất đi tính Á Đông, Nam Sơn đã lột tả được nét “bản xứ” người Kinh Bắc một cách tài tình và khéo léo.

(Theo Nhà nghiên cứu mỹ thuật Ngô Kim-Khôi)