Ranh giới giữa hội họa, gốm sứ, dệt, vẽ, kỹ thuật tạo hình thủy tinh (glassblowing), in ấn cùng những quy trình lẫn thực hành khác dần thu hẹp. Điều này được minh chứng rõ ràng khi ghé thăm các bảo tàng nghệ thuật lớn trên thế giới, nơi hàng dệt may chia sẻ không gian trưng bày với hội họa và điêu khắc. 

Meriem Yin The Reality is Shadow , 2018 Galerie SINIYA28 $ 2.500

Trong thập kỷ qua, đồ thủ công đã tái khẳng định vị thế trong thị trường nghệ thuật, dần thu hút nhiều nhà sưu tập, gallery và hội chợ hơn.

Theo The Market for Craft, một báo cáo được công bố vào hồi năm ngoái bởi Crafts Concil (tổ chức phi lợi nhuận quảng bá nghệ thuật thủ công ở Vương quốc Anh và quốc tế), tổng giá trị đồ thủ công được bán chỉ riêng ở Anh đã tăng gấp 3 lần trong suốt 13 năm qua, từ 1,7 tỷ USD năm 2006 lên 3,9 tỷ USD vào năm 2019. Từ nguy cơ bị mất giá, thủ công đã nhanh chóng lấy lại phong độ và trở thành động lực quan trọng trong thị trường nghệ thuật.

Thị hiếu và thói quen sưu tập thay đổi

Joyce J. Scott War Woman II, 2014 Peter Blum Gallery

Nhiều trong những nghệ sĩ chuyên về dệt, gốm sứ và thủy tinh,… là phụ nữ. Gần đây, họ được công nhận vì những đóng góp ý nghĩa cho nghệ thuật đương đại đồng thời nhận nhiều hỗ trợ từ phòng trưng bày uy tín và nhà sưu tập có gu. Một số tên tuổi nổi bật bao gồm nghệ nhân dệt may Lenore Tawney và Sheila Hicks; các nhà gốm sứ như Arlene Schechet, Klara Kristalovaf, Betty Woodman và Ken Price; các nhà điêu khắc thủy tinh Joyce J. Scott và Josiah McElheny.

Chưa kể, ngày càng có nhiều nghệ sĩ được đào tạo về nghệ thuật ý niệm, hội họa, nhiếp ảnh,… bắt đầu nghiên cứu và bắt tay thực hành thủ công, từ Lynda Benglis, Theaster Gates và Sterling Ruby đã tạo ra những tác phẩm điêu khắc gốm lớn đến Cindy Sherman biến những bức chân dung thương hiệu của mình thành thảm trang trí, hay nghệ sĩ video Rachel Rose tạo ra những tác phẩm điêu khắc bằng kính kỳ lạ mang hơi hướm phẫu thuật.

Ken Price Bent Away, 2009 Matthew Marks Gallery

Joakim Borda-Pedreira, giám đốc RAM Galleri có trụ sở tại Oslo, chia sẻ: “Thực tế, một số nghệ nhân như Edmund de Waal đã đột phá trong lĩnh vực mỹ thuật, hay ngược lại, khi đã đạt danh tiếng như một nghệ sĩ, Grayson Perry đã chuyển hướng sáng tạo sang lĩnh vực thủ công.”  Theo đó, vào tháng 2 vừa qua, RAM Galleri đã tham gia vào phiên bản lần thứ 17 của Collect, hội chợ thường niên của Crafts Council của Anh.

Sự công nhận đồ thủ công ngày càng rõ nét. Borda-Pedreira tiếp tục: “Chúng tôi nhận thấy những hàng thủ công theo chủ nghĩa hiện đại, như đồ gốm của Picasso và đồ trang sức của Calder, trước đây có rất ít các nhà sử học và bảo tàng nghệ thuật chú ý, thì nay lại được đánh giá cao. Các tác phẩm gốm của danh họa Picasso được bán đấu giá 361 lần vào năm 2020. Kỷ lục đấu giá cho tác phẩm gốm sứ của ông được thiết lập vào năm 2018 (2,4 triệu USD) tại Sotheby’s.”

Grayson Perry, Pseudo Spiritual Clap Trap, 1998, Offer Waterman

Một yếu tố quan trọng thúc đẩy sự bùng nổ của đồ thủ công là sự thay đổi thị hiếu và thói quen của các nhà sưu tập. Nếu trước đó, các nhà sưu tập tranh in không cân nhắc việc mua đồ dệt, thì thế hệ sưu tập trẻ tuổi ngày nay có xu hướng cởi mở và phóng khoáng hơn. Thay vì chỉ tập trung sưu tập một hay vài danh mục cố định, họ có khuynh hướng mở rộng phạm vi trải nghiệm.

Becca Hoffman, Giám đốc Intersects Art and Design, công ty điều hành các hội chợ ở Chicago, Aspen và Palm, cho biết: “Bạn vẫn sẽ thấy nhiều nhà sưu tập một danh mục, nhưng sẽ có nhiều người biết pha trộn giữa nghệ thuật – thiết kế và đồ vật. Hoàn cảnh cách ly bất đắc dĩ khiến giới thượng lưu có xu hướng đầu tư vào những đồ vật mang đến niềm vui.”

Sheila Hicks, Torsades émeraudes, 2017, galerie frank elbaz

Các đại lý tham gia ấn bản Intersect 21 trên Artsy (nơi có 21 phòng trưng bày từ Trung Đông, Bắc Phi và California) đang giới thiệu hàng thủ công và thiết kế cùng tác phẩm hội họa, nhiếp ảnh và phương tiện khác. Chẳng hạn, phòng tranh ATHR có trụ sở tại Jeddah đang trưng bày các tác phẩm thêu của nghệ sĩ Aya Haidar các tác phẩm dệt cườm của nghệ sĩ Ả Rập Sultan bin Fahad. Gian hàng ảo của Marrakech’s Galerie SINIYA28 bao gồm những bức ảnh thêu tinh xảo và táo bạo của nghệ sĩ Moroco – Meriem Yin. Trong khi đó, Edward Cella Art and Architecture trưng bày ba chiếc tondo bằng sứ tinh xảo của nghệ sĩ người Mỹ Brad Miller.

Những chất liệu, kiểu dáng và đặc điểm nhận dạng trong các tác phẩm thủ công tại hội chợ phù hợp với tính cởi mở của các nhà sưu tập mà Intersect hướng đến.

Pablo Picasso, Personnage et têtes, 1954, Galeria Mayoral

Phiên bản lần thứ 17 của Collect trưng bày nhiều đồ vật do các nghệ nhân kết hợp giữa các kỹ năng hay vật liệu truyền thống và mới. Chẳng hạn, phòng trưng bày MadeInBritaly ở London bao gồm các bình gốm in 3D của Andrea Salvatori, nổi bật với mô hình khoa học mang tính ý niệm cao. House on Mars, một phòng trưng bày khác ở London, giới thiệu nhiều đồ vật vui nhộn của nghệ nhân nhựa Zoe Robertson, người tạo chi tiết và trùng tu những tác phẩm trước của mình thành những tác phẩm điêu khắc xúc giác. Trong khi đó, phòng trưng bày Ting-Ying cung cấp những điêu khắc tinh xảo mà nghệ sĩ Ireland – Helen O’ Shea lắp ráp từ nhựa đại dương, gợi lên những thực thể sống dưới đáy biển từ rong biển, hải quỳ,…

Sultan bin Fahad, Delights from the Holy Economy series, 2020, ATHR,  $13,800

Hoạt động theo chiều hướng sinh thái (thông qua việc sử dụng vật liệu bền vững hay chuyển đổi rác thải) là một mô-típ định kỳ tại Collect năm nay. Cách tiếp cận này có thể khiến ngành thủ công trở nên hấp dẫn hơn với những nhà sưu tập trẻ tuổi có ý thức về môi trường.

Như Borda-Pedreira đã nói: ” Về bản chất, thủ công vừa bền vững vừa chống tiêu thụ và sản xuất hàng loạt.”

Aya Haidar, Your Heart Is Fire, từ Tolteesh series, 2019, ATHR, $4,000

(Theo Artsy)