Chúng tôi đã khép lại một năm hành trình tìm hiểu về dây đeo đồng hồ với một nghiên cứu ngắn gồm dây da và dây vải bên cạnh một số chi tiết liên quan khác. Tuy nhiên, dây kim loại hoặc gốm không nằm trong hạng mục nghiên cứu lần này.

Với một chiếc đồng hồ có nắp lưng sapphire trong suốt, tôi rất thích ngắm nhìn các chi tiết ở phần sau của bộ máy cơ và cách chiếc móc cài kết nối với nhau. Chất lượng của đồng hồ có thể được nhìn thấy không qua độ hoàn thiện của khóa cài và tất nhiên cũng cho thấy chủ sở hữu đó có xu hướng sử dụng như thế nào.

Như bạn đã biết, chiếc khóa cài là một phần không thể thiếu với bất kỳ một chiếc đồng hồ đeo tay nào. Điều này càng đặc biệt hơn với một thương hiệu danh tiếng như Patek Philippe, dây đeo và cả khóa cài đều được họ chau chuốt rất tỉ mỉ, thậm chí là sánh ngang bộ vỏ đồng hồ. Nhưng trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi sẽ nói về một khía cạnh mới, hoàn toàn khác với những gì trước đây.

Thông thường, phần dây đeo sẽ không do các hãng đồng hồ sản xuất mà được cung cấp qua một đối tác thứ 3. Trong những năm qua, giám đốc điều hành của các thương hiệu lớn đều khẳng định rằng công ty của họ rất quan tâm đến các bí quyết thủ công truyền thống hoặc cải tiến kỹ thuật và có thể là cả hai, nhưng điều đó lại tập trung vào bộ máy đồng hồ. Riêng dây đeo sẽ được chuyển sang cho những chuyên gia có kiến thức đặc biệt trong lĩnh vực đảm nhận. Điều này vô tình khiến chi tiết ít được quan tâm, tuy rằng các thương hiệu vẫn khắc logo của mình trên khóa cài.

Từ những điều cơ bản

Như mọi khi, một cái nhìn ngắn gọn về lịch sử sẽ thay cho phần mở đầu. Tuy nhiên, trong tình huống này, điều đó gần như bất khả thi vì quá phức tạp và gần như không thể tiếp cận một cách toàn diện, vì vậy một lời giải thích ngắn gọn vẫn khá cần thiết.

Da động vật đã xuất hiện từ rất lâu trong đời sống con người. Hiện tại, chắc hẳn ai ai trong chúng ta cũng có một món phụ kiện làm từ da. Một sản phẩm thuộc da tuyệt vời không cần lý lẽ để thuyết phục – trên thực tế, điều đó được coi là đương nhiên. Tuy nhiên, chúng ta không có cách nào để biết rằng con người có thể đã sử dụng da động vật để làm trang phục hay các mục đích khác trong hàng ngàn năm nay. Các loại vải dệt, ở dạng sợi thực vật, đã được ghi lại bằng các hình vẽ khoảng 70.000 năm trước, nhưng các loại trang phục và phụ kiện từ vật liệu hữu cơ không chịu được sự ảnh hưởng của thời gian nên chúng ta có rất ít bằng chứng cho điều này.

Cách bắt đầu tốt nhất là với nghề thuộc da và may da, giúp bạn có thể tạo ra tất cả các loại đồ dùng bằng da, tất nhiên sẽ bao gồm yên ngựa, giày với túi xách, cùng dây đồng hồ bằng da. Được biết, loại dây này đã không xuất hiện cho đến tận thế kỷ 20. Có thể dễ dàng hiểu tại sao lại như vậy nếu ta nhìn vào những chiếc đồng hồ có hình dạng trông giống như những chiếc máy tính. Ngay cả khi đồng hồ thông minh có thể rất tuyệt nhưng vẫn còn rất nhiều điều đáng mong đợi về khả năng xử lý – ngược lại, điện thoại thông minh cung cấp đủ năng lượng, màn hình hiển thị và thời lượng pin đủ để cạnh tranh với máy tính xách tay.

Tuy nhiên, máy tính vẫn không phải là thứ mà người ta sẽ hoặc nên đeo, vì vậy không nhà sản xuất nào dành nhiều nỗ lực để tìm ra cách đeo các thiết bị đó lên người. Các nhà sản xuất đồng hồ ở thế kỷ 19 có lẽ cũng có chung suy nghĩ.

Đến dây đeo đồng hồ

Câu chuyện của đồng hồ đeo tay vào thời điểm này là những loại dây đeo bằng kim loại để nâng tầm chiếc đồng hồ như một món trang sức giá trị, hoặc tác phẩm nghệ thuật. Người ta thường không đề cập rằng trước nửa sau của thế kỷ 20, một chiếc đồng hồ để bàn quá cồng kềnh để đeo trên cổ tay.

Trong thời điểm hiện tại, kích thước vẫn là yếu tố quan trọng đối với đồng hồ cơ vì bánh xe cân lớn sẽ mang đến hiệu suất hoạt động và độ chính xác cao hơn. Tất nhiên, sự kỳ diệu của công nghệ thạch anh đã khiến những chiếc đồng hồ nhỏ bé chính xác hơn nhiều so với các loại đồng hồ bỏ túi từng giữ những vị trí ngôi sao trước đây. Trong khi những chiếc đồng hồ cấp thấp có thể xuất hiện từ trước thế kỷ 20, nhưng đồng hồ đeo tay vẫn là vật dụng của những người phụ nữ quý tộc và một thứ bình thường như da sẽ không phù hợp.

Sự ra đời của ngành hàng không đã thay đổi tất cả những điều này, dẫn đến việc các nhà sản xuất đồng hồ bắt đầu chú ý đến các khía cạnh tiện dụng hơn của đồng hồ. Để biến những chiếc đồng hồ bỏ túi trở thành đồng hồ đeo tay, giải pháp đơn giản nhất là hàn các vòng kim loại vào vỏ để có thể tích hợp vào đó một bộ dây da hoặc dây vải. Ví dụ điển hình nhất có thể kể đến mẫu đồng hồ đeo tay của Cartier, IWC và Longines với thiết kế vấu dây khác nhau, hoặc chiếc tonneau Cartier nổi tiếng từ năm 1906 trông như không có vấu, nhưng thực chất vẫn tồn tại các mối nối dây (một số phiên bản khác sử dụng thanh chốt cố định bằng vít, như lần tái bản vào năm 2019).

Thị hiếu khách hàng và thị trường

Về việc này, nhiều chuyên gia trong lĩnh vực kinh doanh đồng hồ đã chia sẻ rằng dây da rất quan trọng đối với một số nhà sưu tập nhất định. Trên thực tế, sẽ khá táo bạo khi nói rằng không phải chỉ là một số, mà là toàn bộ nhóm khách hàng – những người muốn trải nghiệm thứ gì đó sang trọng trên cổ tay và để bổ sung cho bất kỳ chiếc đồng hồ nào họ đang sở hữu. Chắc chắn rằng một chiếc đồng hồ có bộ máy tinh vi sẽ cần một điều gì đó để nâng cao sự tiện dụng, cũng như cần lưu ý về yếu tố trọng lượng. Một chiếc đồng hồ làm từ vàng trắng kèm dây đeo kim loại sẽ có trọng lượng tương đối lớn, có lẽ lên tới hơn 300g, vì vậy một bộ dây da sẽ tạo ra sự khác biệt khá lớn.

Bây giờ, chúng ta sẽ không đi sâu về việc dây da được làm như thế nào. Thay vào đó, quan điểm từ ba nghệ nhân thuộc da sau sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về điều này, gồm một chuyên gia đến từ Hermès, bên cạnh hai nhà thiết kế thời trang địa phương. Chúng ta cũng sẽ xem xét sơ lược các nhà cung cấp nổi tiếng như Fagliano ngay trong phần này để có cái nhìn tổng quan hơn.

Sau đây là Lời giải thích được trích lọc nguyên văn từ một chuyên gia Hermès về phương pháp chế tác dây đồng hồ. “Hermès ví việc sản xuất dây đồng hồ như một điệu múa, cụ thể là một vở ba lê ba phần. Hãy nghĩ về nó như một màn trình diễn tổng hợp trong bộ phim Max Ophuls, hoặc như bất cứ thứ gì từ thời kỳ hoàng kim của điện ảnh, khi đó thực sự là một tác phẩm nghệ thuật, cũng giống như khi sản xuất đồng hồ vậy”.

Những giai thoại

Các nghệ nhân lành nghề sử dụng mọi giác quan để làm việc trên nhiều loại da khác nhau, từ da bê và da dê tiêu chuẩn cho đến da cá sấu hoặc da đà điểu. Tất cả bắt đầu bằng việc cắt hai phần da, một phần dài hơn phần kia nhưng có cùng chiều rộng. Đoạn dài hơn sẽ được thuôn rồi khoét lỗ. Đoạn ngắn hơn sẽ được lắp khóa cài. Trong trường hợp của dây đeo Hermès, phần dây dài hơn gắn vào vấu ở vị trí 6 giờ trong khi đoạn ngắn hơn ở đầu đối diện.

Thứ tự này có thể sẽ đảo ngược tùy thuộc vào thương hiệu sản xuất đồng hồ. Ở giai đoạn này, các miếng da vẫn còn khá dày, vì thế sau khi cắt theo tỉ lệ phù hợp, phần da này sẽ được dát mỏng ở phần mép trước khi chuyển sang những công đoạn khác. Quy trình sản xuất bắt đầu bằng việc vẽ đường may với các mũi khâu. Chuyên gia Hermès chia sẻ: “Sử dụng một sợi chỉ lanh duy nhất và hai kim khâu tay, người nghệ nhân tạo ra mũi khâu yên ngựa cổ điển bằng một vũ điệu phức tạp của những chiếc kim vào từng lỗ với kỹ thuật thanh lịch. Các mũi được khâu nhẹ nhàng ở cả hai bên để tránh chúng bị mòn và rách.”

Tiếp theo, vẻ ngoài của dây da sẽ được chăm chút cẩn thận, đặc biệt là các cạnh. Thuốc nhuộm được sử dụng tại bước này, cho đến khi có vẻ ngoài đồng nhất và các dây đồng hồ trông giống như chúng được làm từ một miếng da duy nhất. Sau khi hoàn thành, hai vòng giữ dây đeo sẽ tiếp tục được gắn vào. Thao tác phức tạp nhất là cố định một vòng da vào dây đeo bằng cùng một mũi khâu yên ngựa. Đối với Hermès, mũi cuối hoàn thiện tạo thành chữ “H”, nhưng người chủ sở hữu sẽ rất hiếm khi để ý về điều này.

Một lần nữa, và đặc biệt đối với Hermès, “mỗi dây đeo được xác thực bằng cách sử dụng một chữ cái tiết lộ năm sản xuất của da và một hình dạng hình học biểu thị những loại da quý giá nhất. Bước cuối cùng là dập logo của thương hiệu hoặc nhãn hiệu của nhà sản xuất trên dây đeo, một lời nhắc nhở rằng người mua sẽ nhận được một sản phẩm đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt của nhà Hermès”. Ngoại trừ một số chi tiết cụ thể về khía cạnh chuyên sâu, các công đoạn nói trên hầu như mô tả chính xác và dễ hiểu về quy trình sản xuất dây đồng hồ nói chung.

Những cản trở về đạo đức

Tiếp theo là vấn đề về các loại dây da quý hiếm và tính bền vững. Trong năm 2019, thị trường buôn bán đồng hồ đã rung chuyển bởi quyết định của California về việc thực thi lệnh cấm đối với các loại da hiếm. Cần lưu ý rằng luật này đã được ghi trên giấy tờ trước đó một thời gian, bao gồm cả da cá sấu ngay cả khi có nguồn gốc từ các trang trại như Heng Long ở Singapore.

Điều đáng ngạc nhiên là quyết định này có tính cưỡng chế trước khi các nhóm thương mại ở Mỹ yêu cầu chính phủ liên bang cân nhắc về tính hợp pháp. Trong khi hiện nay các tòa án liên bang đã đình chỉ việc sử dụng da động vật, các biện pháp như vậy nhắc nhở chúng ta rằng đây là một vấn đề có thật, không chỉ là trên giấy tờ.

Vì vậy, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu sâu hơn về chủ đề này. Trọng tâm ở đây là tuyên bố của các nhà hoạt động xã hội về việc đối xử có đạo đức với động vật. Tất nhiên, tổ chức quan trọng ở đây là People for the Ethical Treatment of Animals (PETA), nhưng nó có thể là bất kỳ nhà hoạt động hoặc nhóm vận động nào khác. Đại dịch COVID-19 cũng đóng góp vào cuộc tranh luận này, đáng ngạc nhiên, nhưng xu hướng chống lại các loại da quý hiếm đang khá phổ biến.

Chanel và Mulberry đã cam kết không sử dụng một số loại da quý, trong khi PVH Corp, công ty sở hữu Calvin Klein và Tommy Hilfiger, dự kiến sẽ thêm các loại da này vào danh sách các vật liệu bị cấm của mình, hiện bao gồm angora và lông thú, theo tờ New York Times.

Điều tương tự cũng xảy ra trên các sàn diễn thời trang, họ không còn sử dụng cả lông thú và da động vật, vì vậy các động thái theo chiều hướng này là điều tất yếu. Đó có thể là sự chuyển dịch sang dây đeo kim loại và dây đeo bằng vải trong ngành sản xuất đồng hồ, da tổng hợp hoặc da bê, có thể là một động thái cho phép ngành công nghiệp bảo vệ mình trước các rủi ro.

Những cách tiếp cận khác

Khi được hỏi trực tiếp về các loại da quý hiếm, giám đốc điều hành từ các thương hiệu đồng hồ khác nhau, từ A. Lange & Söhne đến Zenith đều nói rằng tính bền vững là trọng tâm chính đối, tuy nhiên họ phải cân nhắc rằng có những phân khúc khách hàng đặc biệt quan trọng là các nhà sưu tập muốn có dây đeo bằng các loại da quý.

Hermès đặc biệt lưu ý gián tiếp rằng luật pháp không thay đổi ở Mỹ, nhưng công ty tuân thủ nghiêm ngặt các quy định địa phương và quốc tế theo Công ước về buôn bán quốc tế các loài nguy cấp (CITES). Điều đáng nhớ là tất cả các sản phẩm da từ các ngôi nhà sang trọng có tên tuổi đều tuân thủ các quy định của Công ước CITES. Đối với chúng tôi, có vẻ như tuân theo các hướng dẫn của Công ước CITES là điều hợp lý duy nhất cần làm.

Ngoài ra còn có các lựa chọn thay thế khác cho da nhưng chưa trở thành xu hướng chính của sản xuất đồng hồ. Một ví dụ rất nổi bật là silicone, có nhiều ưu điểm hơn cả dây cao su. Seiko cùng Tissot đã chứng minh vật liệu này có hiệu quả tuyệt vời, nhưng dư luận vẫn còn khá tiêu cực. Chúng tôi hy vọng sẽ thấy nhiều hành động hơn nữa trên mặt trận này, cũng như các loại polyme tái chế như Ulysse Nardin DiverNet và các thí nghiệm khác nhau với nhựa PET tái chế.

Đáng chú ý ở đây là việc Breitling sử dụng Econyl, một dây đeo cho mẫu G10 được làm từ nylon tái chế. Đó thực sự nên là một phần của câu chuyện về dây đai bằng các loại sợi vải, nhưng chúng tôi không thể cưỡng lại việc đề cập trong bài viết này. Mặt khác, chúng tôi cũng tự hỏi liệu Rolex có đang báo hiệu cho điều gì với việc không còn cung cấp bất kỳ mẫu đồng hồ nào kèm dây da hay không?