Tuần qua, trong khi cục nghệ thuật đang bận xem ai là nghệ sĩ dẫn đầu thị trường và tri ân, cùng với sự kiện một nhà đấu giá phải giải thể; thì thị trường nghệ thuật thế giới đang cùng nhau bán nghệ theo hướng nhiều chấm 5.0, 6.0,…

Điểm qua tình hình thế giới

Hình ảnh hai nhà chủ trì phiên đấu bậc nhất thế giới, Jussi Pylkkanen và Oliver Barker đứng trước hàng chục màn hình phán quyết giá trị các tác phẩm nghệ thuật vào cuối tháng 6, tháng 7 vừa qua như bức tranh siêu thực vô cùng khó tưởng tượng. Điều này khiến người ta nhận ra một thực tế phũ phàng rằng, những cuộc đấu giá trực tuyến marathon kéo dài vài giờ đồng hồ xuyên suốt các thành phố lớn trên thế giới sẽ định hình lại thị trường nghệ thuật sắp tới đây.

Không sớm thì muộn, những cuộc đấu giá trực tuyến marathon kéo dài vài giờ đồng hồ xuyên suốt các thành phố lớn trên thế giới sẽ định hình lại thị trường nghệ thuật sắp tới đây.

Joan Miró PEINTURE ( FEMME AU CHAPEAU ROUGE) (1927) Oil on canvas ; 130×97.2cm Sotheby’s: Rembrandt to Richter

Khi Covid-19 chưa có dấu hiệu ngừng lại, các nhà đấu giá và môi giới vẫn phải hành động để tiếp tục nuôi dưỡng cho thị trường thì hybrid auction chính là câu trả lời. Kết quả mang lại là nhà Sotheby’s chỉ bị giảm 25% doanh thu so với cùng kỳ, các nhà đấu giá khác vẫn thu được một số thành quả nhất định, cùng một số nền tảng đấu giá mới ra mắt.

Một chuẩn mực mới về đấu giá đang dần hình thành nơi thế giới mới với những cuộc đấu giá hoàn toàn trực tiếp và trực tuyến. Nền kinh tế nghệ thuật đang thực hiện những biến chuyển quan trọng theo thời đại để có thể tiếp tục tái thiết và nuôi dưỡng các cơ sở nghệ thuật cho đến khi trở lại bình thường.

Những nước đi của những gã khổng lồ trên sàn đấu giá nghệ thuật

Nếu buổi đấu giá One bởi Christie’s tuyên bố về việc đấu giá trực tuyến kết nối tất cả các cơ sở trên khắp thế giới vào chung một điểm thì Sotheby’s làm điều tương tự nhưng vẫn theo “theme” và theo dòng thời gian lịch sử nghệ thuật. Tình trạng chung hiện nay, mỗi nước đều ở tình trạng đóng cửa rất khác biệt nhau nên mô hình kinh doanh đấu giá online được triển khai để phù hợp với từng nước và khu vực. Năm nay tất cả các buổi bán từ đầu năm đều được gom lại vào tháng 7 tạo thành chuỗi bán “Xuân 2020”.

Buổi đấu giá trực tuyến ONE bởi Christie’s

Tuy nhiên, một chút khác biệt cần quan sát ở đây là, Christie’s sẽ chia 4 khu vực bao gồm New York, Paris, London, Hong Kong. Mỗi khu vực giữ một số tác phẩm riêng và sẽ có một đấu giá viên riêng đứng ra dẫn dắt người tham gia cùng nhau đấu giá 79 tác phẩm, thu về 421 triệu USD, mặc dù còn một số trục trặc kỹ thuật. Còn với Sotheby’s, hai buổi bán hàng post-war contemporary và xuyên thời kỳ Rembrandt to Richter, đều được chủ trì bởi Oliver Barker ở London, cùng 4 cột màn hình cho 4 khu vực như nhà đấu giá đối thủ cùng đấu giá các tác phẩm, thu về hơn 700 triệu USD với bức tranh của Francis Bacon có giá gõ búa cao kỷ lục.

Phillips khiêm tốn thu về 41 triệu USD với cùng hình thức tương tự với chỉ 3 khu vực NYC, London, Hong Kong nhưng họ tập hơn về những mảng nghệ sĩ mới, đang nổi. Đây có được xem là một buổi đấu giá “white love” khi bán được hết số lô đưa ra. Họ thậm chí còn bán được Victor 25448 (1987) của Jean-Michel Basquiat với mức giá 8 triệu USD, được đảm bảo bởi một bên thứ ba.

Rembrandt Harmensz van Rijn Self-Portrait of the Artisto, Half-Length, Wearing a Ruff and a Black Hat (1632), 16 triệu $ Sotheby’s: Rembrandt to Richter

Covid-19 đã khiến cho việc đấu giá trực tuyến (livestream-auction) phải đẩy mạnh thì một thế lực kín tiếng dường như đã tiên liệu được tình hình này và cho ra mắt vào đầu năm nay ứng dụng đấu giá FairWarning.

Được sáng lập bởi cựu đồng chủ tịch Christie’s Loic Gouzer, người đứng đằng sau thương vụ Salvator Mundi, 450 triệu USD và Picasso (179.4 USD cho Les femmes d’Alger (Version ‘O’), nhà môi giới được mệnh danh là Federer của làng môi giới nghệ thuật này sau khi nghỉ việc ở Christie’s, tập trung nhiều vào cuộc sống trên biển và vẫn tiếp tục hoạt động thầm lặng trong thế giới nghệ thuật. Fairwarning là nền tảng ứng dụng cực kì kín và bảo mật rất cao khi khi người tham gia đấu giá phải được thông qua và kiểm tra lí lịch rất kỹ càng bởi đội ngũ của Loic hoặc được mời. Mỗi một tuần sẽ chỉ có một tác phẩm duy nhất được bán ra và chỉ đấu giá thông qua ứng dụng trên iphone.

Một thế lực kín tiếng dường như đã tiên liệu được tình hình này và ra mắt vào đầu năm nay ứng dụng đấu giá FairWarning của cựu đồng chủ tịch Christie’s Loic Gouzer

Joan Mitchell Straw (1976) 8,8 triệu $ Sotheby’s: Rembrandt to Richter

Với uy tín rất lớn của mình, Loic muốn tạo một sân chơi cho những nhà sưu tập rất máu lửa săn các dòng tác phẩm cực kì hiếm và giá lại canh tranh hơn các sàn lớn. Điển hình như bức tranh Untitled (1982) của Jean-Michel Basquiat vẽ bằng chì và acrylic khổ lớn 1,6×1,8 mét cùng năm với bức tranh trị giá 110 triệu USD của tỷ phú Mazaewa. Các tác phẩm đều lưu trữ ở kho tư nhân ở làng Montauk, New York.

Nhu cầu không thay đổi của nhà sưu tập và tiềm năng của đấu giá online

Thế giới đang xoay vòng với những biến chuyển cực kì lớn đang diễn ra nhưng không có nghĩa những nhu cầu về tiêu dùng bị chậm lại. Dòng tiền đang có những chuyển dịch từ những mô hình này sang mô hình khác trong khi đó ngành xa xỉ và nghệ thuật vẫn giữ nguyên giá trị ở đó trong chuỗi tiêu dùng cũng như vẫn có sức bật tốt.

Realm of Apperances (2018), tả cảnh cánh rừng có màu sắc rực rỡ được một tay flip art mua từ buổi show đầu tiên của Wong tại Karma Gallery vào năm 2018 ước tính khoảng 60.000 đến 80.000 đô la. Giờ đây tác phẩm được mua tại Sotheby’s với giá 1,8 triệu $

Trong khi đó, tại Trung Quốc, thị trường đang có dấu hiệu hồi phục và rất có thể sau dịch có thể thay thế Mỹ dẫn đầu về sức mua trên thị trường nghệ thuật. Việc cách ly ở nhà cũng phần nào làm tăng sự quan trọng trong việc sở hữu các tác phẩm nghệ thuật khi không đi đến các bảo tàng và cũng là một hình thức đầu tư bền vững. Việc mua nghệ thuật lúc này cũng sẽ đạt được những cái giá tốt hơn khi những tác phẩm của những nghệ sĩ “blue chip” đều không vượt quá mức ước tính ví dụ như bức tranh Henri Matisse ước tính khoảng 8 triệu bảng nhưng chỉ thu về 6 triệu.

“Những con số mạnh mẽ đã chứng minh thị trường nghệ thuật vẫn sôi động và kiên cường, trong bối cảnh đầy thách thức, bà Yuki Terase, người đứng đầu Sotheby’s, ngành nghệ thuật đương đại ở châu Á nói với Artnet: “Nghệ thuật chắc chắn có thể ít biến động so với các tài sản khác.”

Barnett Newman Onement V 1952 30,9 triệu $ Christie’s ONE

Việc mua bán nghệ thuật online mới manh nha trong chỉ 5 năm gần đây nhưng 2020 là thời điểm khiến cho tiến độ phải đẩy nhanh. Mua sắm trực tuyến giờ đây đã đánh bật cả văn hóa TV shopping ngày trước và len lỏi vào từng ngóc ngách của xã hội với sự dẫn đầu của người Trung Quốc. Chắc chắn thị trường nghệ thuật online đáng giá tới 5,9 tỷ USD theo thống kê UBS với các nền tảng e-commerce, đấu giá về nghệ thuật, Instagram sẽ còn tăng khi bây giờ người ta dành thời gian ở nhà nhiều hơn ở ngoài. Thế hệ millennial, gen Y và Z sẽ dẫn đầu cho xu hướng này khi họ nắm bắt rất nhanh những nền tảng này. Hình ảnh những Oliver Barker, Lydia Fenet đứng livestream cùng các tác phẩm trực tiếp qua màn hình nhỏ đang trở nên rất bình thường.

Roy Lichtenstein Nude with Joyous Painting 1994 46,2 triệu $ Christie’s ONE

Tuy vậy, những người làm nghệ thuật ý thức được rằng nếu nhìn nghệ thuật chỉ qua màn ảnh nhỏ sẽ làm giảm đi giá trị của các tác phẩm và sẽ khiến chúng trong giống như những thứ hàng hóa bình thường. Đó cũng là những thách thức mà những nhà môi giới nghệ thuật, phòng tranh và các cơ sở nghệ thuật phải tìm mọi cách để giữ hình ảnh cũng như việc xem nghệ thuật trực tuyến được chân thật nhất. Có lẽ phong cách bán hàng nhỏ giọt theo cách làm của Loic Gouzer với Fairwarning đang giúp cho nghệ thuật giữ giá trị ở mức cao nhất khi hạn chế drama ở mức tối đa so với các nhà đấu giá.

Bài: Tam Tam