Giới mộ điệu biết nhiều đến nữ danh họa Georgia O’Keeffe qua những bức tranh vẽ hoa phản ánh một vũ trụ huyền bí trong sắc màu quyến rũ, lãng mạn và giàu tính nữ. Thế nhưng, bà còn là một nhiếp ảnh gia xuất sắc, nổi tiếng với những bức ảnh đen trắng mà ở đó ta thấy chiều sâu trong những điều giản đơn và sự vô tận trong những không gian hoang dã mà thân thuộc.

“Tôi sẽ khiến những người dân New York bận rộn nhất phải mất thời gian xem điều tôi thấy ở bao loài hoa tưởng chừng bé nhỏ.” – Georgia O’Keeffe đã từng nói như vậy. Phát biểu này của bà khiến tôi nhớ đến 4 câu thơ thật hay của William Blake:

Để thấy vũ trụ trong một hạt cát

       Và bầu trời trong một đóa hoa rừng,

    Hãy giữ vô cùng trong lòng tay bạn

        Và thiên thu trong một khắc đồng hồ.

Georgia O’Keeffe, Chama River (1957–63). © Georgia O’Keeffe Museum.

Xuyên suốt cuộc đời của nữ danh họa, mô típ hoa luôn trở lại tâm thức và thực hành sáng tạo của bà. Georgia O’Keeffe thích vẽ đi vẽ lại một thứ cho đến khi bà đi sâu được vào bản chất của nó, từ đó làm sáng tỏ bí ẩn và sự hấp dẫn nội tại cá nhân. Có bức vẽ hoa như ngọn lửa rực cháy, có bức như sự hòa quyện giữa làn khói mong manh và tính cuộn trào mãnh liệt của sóng biển, có bức lại đầy năng lượng dục.

Trong thơ ca, Rumi từng nói: “You are not a drop in the ocean but an ocean in a drop” (bạn chẳng phải giọt nước giữa đại dương mà là đại dương trong một giọt nước). Với lý trí thích lý luận, đó là một nghịch lý. Nhưng với sự sống, phải chăng đó mới là sự thật?! Cũng quan niệm đó nhưng trong hội họa, Georgia O’Keeffe đã cho chúng ta thấy một góc nhìn mới về hoa: một vũ trụ trong hoa. Mà vũ trụ thì chắc chắn có tất cả mọi cung bậc cuộc sống. Thế nên, hoa trong tâm tưởng của Georgia O’Keeffee có thể là bất cứ thứ gì.

Georgia O’Keeffe, Skull, Ghost Ranch (1961–72). © Georgia O’Keeffe Museum.

Sau khi chồng bà là nhiếp ảnh gia Alfred Stieglitz qua đời vào năm 1946, Georgia O’Keeffe đã trải qua mùa hè và mùa thu sống cô lập tại Ghost Ranch, New Mexico: không máy phát điện, không điện thoại. Ngôi nhà với lối trang trí tối giản như gu thẩm mỹ của nữ họa sĩ. Georgia O’Keeffe tin cô đơn mang đến sự tự do mãnh liệt, khiến bà gần gũi hơn với thiên nhiên, và là một với thiên nhiên.

Có thể nói, Georgia O’Keeffe đã đưa gu thẩm mỹ tối giản mang tính cá nhân ấy vào nhiếp ảnh, để ở đó, ta kinh nghiệm thêm rằng “sự đơn giản là sự tinh tế tột cùng”.

Triển lãm “Georgia O’Keeffe, Photographer”

Georgia O’Keeffe, Forbidding Canyon, Glen Canyon (September 1964). © Georgia O’Keeffe Museum.

Sự nghiệp nhiếp ảnh diễn ra gần như xuyên suốt cuộc đời Georgia O’Keeffe, thế nhưng, có vẻ lĩnh vực này của nữ nghệ sĩ lại nhận ít sự quan tâm hơn nhiều so với hội họa.

Gần đây, Bảo tàng Mỹ thuật Houston (MFAH) đã ra mắt triển lãm “Georgia O’Keeffe, Photographer” đánh dấu cuộc triển lãm nhiếp ảnh đầu tiên của nữ danh họa. Gần 100 bức ảnh, hầu hết là màu đen trắng, được chọn lọc từ một kho lưu trữ mới tái khám phá gần đây.

Georgia O’Keeffe, Big Sage (Artemisia tridentata) (1957). © Georgia O’Keeffe Museum.

Sự nghiệp nhiếp ảnh của nữ danh họa trở nên thăng hoa hơn bao giờ hết khi bà kết hôn với nhiếp ảnh gia kiêm nhà thiết kế Alfred Stieglitz vào năm 1924. Bà đã chụp hàng trăm bức chân dung của Stieglitz và thậm chí còn hỗ trợ thiết kế cho các buổi triển lãm của ông.

Georgia O’Keeffe, Ladder against Wall (1961). © Georgia O’Keeffe Museum.

Nhưng phải đến giữa những năm 1940, sau cái chết của chồng, O’Keeffe mới bắt đầu chụp ảnh một cách nghiêm túc. Theo học với nhiếp ảnh gia Todd Webb, bà dần hướng ống kính về cuộc sống xung quanh mình tại Bắc New Mexico.

Georgia O’Keeffe, Waiʻanapanapa Black Sand Beach (March 1939). © Georgia O’Keeffe Museum.

Tác phẩm nhiếp ảnh của O’Keeffe tập trung chủ yếu vào phong cảnh và hệ thực vật New Mexico. Ở đó, bạn sẽ cảm thấy thú vị khi chiêm ngưỡng những đường cong “cơ thể” mềm mại của một dòng sông, những ngôi nhà bằng gạch quyến rũ hay những hình bóng giàu sức sống trải dài trên sa mạc khô cằn bất tận vào mỗi sáng và mỗi chiều. Có thể nói, giống như hội họa, O’Keeffe có khả năng nắm bắt tài tình vẻ đẹp nữ tính của thiên nhiên.

Georgia O’Keeffe, Road from Abiquiú (1959–66). © Georgia O’Keeffe Museum.

Georgia O’Keeffe, Garage Vigas and Studio Door (July 1956). © 2022 Georgia O’Keeffe Museum / Artists Rights Society (ARS), New York.

Sau triển lãm tại Houston, Texas, bộ sưu tập nhiếp ảnh này sẽ tiếp tục cuộc trưng bày vào tháng 2/2022 tại Addison Gallery of American Art ở Andover, Massachusetts.