Nhà đấu giá nghệ thuật Chọn đã cùng Nhà nghiên cứu Mỹ thuật Ngô Kim Khôi có cuộc trò chuyện về “Những nhân duyên đưa đến việc thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương”. Sự kiện quan trọng này diễn ra khi cơn sốt tranh thời kì Đông Dương đang trở lại trên các phiên đấu giá Sotheby’s năm nay. 

Hình ảnh: Chọn

Sự ra đời của Trường mỹ thuật Đông Dương 

Ngày 5/11/1921, Victor Tardieu rời cảng Marseill để đến Đông Dương, nhân cơ hội ông nhận được giải thưởng Đông Dương (Prix de l’Indochine) và suất học bổng sang Đông Dương nghiên cứu trong 1 năm.

Trường Mỹ thuật Đông Dương, ảnh chụp năm 1929

Đó là một cuộc gặp gỡ định mệnh giữa ông với Nam Sơn – người đang chịu trách nhiệm trang trí cho Hội quán sinh viên An Nam (Foyer des Étudiants annamites) do Paul Monet thành lập. Lúc ấy, chàng trai trẻ này là một trong những họa sĩ đầu tiên của nền hội họa Việt Nam đương thời. Cũng tại đây, Nam Sơn được Paul Monet giới thiệu đến vị chủ tịch danh dự của Hội quán là Louis Marty – Giám đốc Chính trị vụ Phủ Toàn quyền Đông Dương. Sau đó, qua nhiều lần trao đổi, Louis Marty giới thiệu họa sĩ Nam Sơn với Victor Tardieu.

Ít ai ngờ rằng cuộc gặp gỡ này đã mở ra một bước ngoặt và tạo nền móng nghệ thuật hoàn toàn mới và có tiếng vang cho thị trường hội họa Việt Nam.

Không lâu sau đó, hai chàng trai trẻ Nam Sơn, Victor Tardieu và nhiều giáo sư khác sáng lập nên trường Mỹ thuật Đông Dương (nay là trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam – một trong những trường đại học hàng đầu của miền Bắc về đào tạo nhóm ngành Mỹ thuật).

Cuộc thuyết trình giữa lòng Hà Nội

Nhà đấu giá Nghệ thuật Chọn đã chọn một chủ đề đúng vào thời điểm những tác phẩm thời kì Đông Dương được chú ý trở lại và săn lùng trên các sàn đấu giá Châu Á. Chọn, ngay sau đó, đã làm việc cùng Ngô Kim Khôi, người hiện đóng vai trò là nhà nghiên cứu chuyên sâu về Mỹ thuật Đông Dương, là người chắp bút viết phê bình các tác phẩm tranh Đông Dương cho các nhà đấu giá tại tại Paris như Aguttes, Art Valorem và đồng thời cũng là nhà thẩm định tranh cho các cuộc đấu giá uy tín tại Pháp, Hồng Kông.

Cuộc trò chuyện được diễn ra trong không gian ấm cúng và đầy tính học thuật đã để lại nhiều ấn tượng đẹp trong giới hội họa và nghệ thuật Hà Nội. Tại buổi thuyết trình, ông Ngô Kim Khôi cho biết: “Mỹ thuật đem đến cho con người những cảm nhận vô cùng phong phú. Sự ra đời của Trường Mỹ thuật Đông Dương không chỉ tạo nền móng nghệ thuật mới lạ mà còn đưa đẩy những yếu tố có ảnh hưởng đến thời trang Việt Nam. Thời trang là một phần của mỹ thuật. Nếu không có mỹ thuật, thời trang sẽ không có bước chuyển mình từ những chiếc váy đụp cho đến những bộ váy hiện đại như hiện nay.”

“Trường lấy phương pháp khoa học của nghệ thuật phương Tây kết hợp với nghệ thuật truyền thống làm nền tảng. Sự ra đời của Trường Mỹ thuật Đông Dương tạo cơ sở khoa học để làm phong phú hơn nghệ thuật dân tộc, là cầu nối giữa nghệ thuật truyền thống với nghệ thuật nhân loại, giữa nghệ thuật phương Đông với nghệ thuật phương Tây. Bởi vậy, lịch sử mỹ thuật hiện đại Việt Nam gắn liền với vai trò của Trường Mỹ thuật Đông Dương.” (Như Nguyễn)

Tranh Đông Dương đang được chú ý đến đâu?

Bức Khỏa thân của Lê Phổ

Khi thưởng thức một bức tranh Đông Dương, người ta nhận ra ngay đó là tranh của mỹ thuật Việt Nam, không lẫn lộn vào dòng mỹ thuật nào cả.

Tranh của Tô Ngọc Vân

Hiện nay, trong các bộ sưu tập tư nhân có rất nhiều tranh vẫn chưa được tiết lộ, và giá trị của chúng không hề nhỏ. Không phải tranh bị lãng quên, mà do những điều kiện khách quan hay chủ quan mà tranh chưa xuất hiện trên thị trường. Vì vậy, việc tranh Đông Dương vượt ngưỡng 1,4 triệu USD trên sàn đấu giá trong thời gian tới là hoàn toàn có thể.

“Tôi cho rằng giá trị tranh Đông Dương trên thị trường quốc tế hiện tại vẫn còn chưa chính xác. So sánh với các dòng tranh khác tại châu Á, như Trung Hoa hay Nhật Bản trên thị trường tranh quốc tế, giá trị tranh Đông Dương phải hơn như thế. Tôi tin rằng kỷ lục 1,4 triệu USD gần đây (cho tác phẩm Khỏa thân (sơn dầu, 90,5 x 180,5 cm, 1931) của cố họa sĩ Lê Phổ) sẽ bị phá vỡ trong một ngày rất gần.” – ông Ngô Kim Khôi chia sẻ

Ngô Kim Khôi trong một cuộc phỏng vấn với tạp chí LUXUO

Về Nhà nghiên cứu Ngô Kim Khôi sinh năm 1959, hiện đang định cư tại Pháp. Ông là nhà nghiên cứu độc lập về hội họa Việt Nam (Chercheur Indépendant en Art Vietnamien), đặc biệt là về thế hệ nghệ sĩ tốt nghiệp trường Mỹ Thuật Đông Dương (Ecole des Beaux-Arts de l’Indochine). Ông Ngô Kim Khôi đã cộng tác với tòa Thị Chính Paris, Bảo tàng Cernuschi Paris, Viện Hàn lâm Hải ngoại Pháp… Không chỉ đam mê hội họa, nhà nghiên cứu Ngô Kim Khôi còn từng là nhà dựng mẫu của hãng thời trang cao cấp Hermès, cộng tác cùng các hãng thời trang cao cấp khác như Dior, Givenchy, Balenziaga và Scherrer.