Nếu nói rằng chỉ những chiếc đồng hồ chuyên dụng đặc biệt mới được chế tác từ titan có lẽ là chưa đủ. Vật liệu này không chỉ nâng cao sức mạnh kỹ thuật cho các nhà chế tác, mà còn thu hút sự quan tâm từ những nhà sưu tầm.

Ngày nay, titan là một chất liệu khá phổ biến trong ngành sản xuất đồng hồ, đến nỗi từng có chuyên gia cho rằng đây sẽ là vật liệu hàng đầu thay thế cho thép. Như đã đề cập trong một bài viết gần đây, titan không phải là một loại “thép mới”, vì đồng hồ được chế tạo từ hai chất liệu này sẽ mang lại cảm giác rất khác nhau khi đeo trên tay, ngay cả khi chúng có hình dạng trông giống nhau. Đặc biệt, titan không chứa đựng nhược điểm tiềm ẩn nào. Trong một số trường hợp titan thật sự rất đặc biệt, và xuất hiện cả trên những chiếc đồng hồ cực hiếm, đến các concept đầy sáng tạo, và còn góp mặt trong thiên đường của các loại vật liệu tổng hợp.

Và khá tuyệt vời, trong khuôn khổ bài viết này chúng ta sẽ cùng nói về một số mẫu đồng hồ titan tiêu biểu để có thể hiểu rõ hơn về sự ưu việt của kim loại này trong lĩnh vực đồng hồ. Đầu tiên, chúng ta sẽ đi vào trọng tâm là một vài phiên bản đặc biệt bằng titan của Patek Philippe. Ngày nay, thương hiệu đồng hồ nổi danh Geneva không ra mắt bất kỳ một sáng tạo lắp vỏ titan nào trong danh mục sản phẩm, đồng thời cũng không đề cập đến những chiếc đồng hồ như thế trong các tài liệu công khai, có thể kể đến như “Patek Philippe: The Authorized Biography” của Nicholas Foulkes mà chúng sẽ bắt đầu từ đây.

Thậm chí, tập tài liệu này còn không liệt kê ký tự viết tắt của các loại vật liệu phổ biến, ví dụ như A là thép, P là bạch kim v.v… Tất nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc Patek Philippe chưa từng chế tạo đồng hồ titan.

Theo tìm hiểu, thương hiệu này đã từng ra mắt khá nhiều phiên bản đặc biệt từ titan, tiêu biểu như Ref. 5208 và Ref. 5033. Chiếc đầu tiên là một sản phẩm độc nhất vô nhị được chế tạo riêng cho sự kiện đấu giá OnlyWatch năm 2017, chiếc thứ hai là một phần của loạt sản phẩm làm riêng cho một nhà sưu tầm đồng hồ giấu tên. Mặc dù các tay chơi rất khao khát những mẫu Patek Philippe bằng titan, nhưng thương hiệu lại không liệt kê chúng trong danh mục sản phẩm thương mại hiện có.

Sau đây là cách nhà đấu giá Christie’s mô tả về những chiếc đồng hồ titan của Patek Philippe: “Patek Philippe chỉ sử dụng titan trong những thiết kế rất đặc biệt, kim loại này được ứng dụng trên bộ vỏ của những chiếc đồng hồ cao cấp và đặc biệt nhất của hãng. Trên thực tế, chỉ có số ít thiết kế được chế tạo bằng titan trong suốt lịch sử thương hiệu, như Ref. 6000T, Ref. 5001T, Ref. 5102T, Ref. 5396T, Ref. 5524T, Ref. 5712T, Ref. 5004T, Ref. 5208T và Ref. 5033T, mỗi chiếc đều là phiên bản titan duy nhất của mẫu tương ứng, đồng thời được liệt vào danh sách thiết kế được khao khát và có giá trị nhất của Patek Philippe”.

Chúng tôi chắc chắn rằng, nếu Patek Philippe quyết định ra mắt một thứ gì đó lâu dài và thông thường hơn bằng titan, họ sẽ làm theo cách phù hợp nhất, hay nói cách khác là “sẽ rất nhất quán về mặt logic”. Việc họ giới thiệu một mẫu đồng hồ titan dưới hình thức là biến thể khác của phiên bản hiện hành là việc quá dễ dàng. Nhưng khi để thay thế hoàn toàn cho một phiên bản hiện có bằng biến thể titan, lại là câu chuyện hoàn toàn khác. Chúng tôi rất tâm đắc với những phát biểu của Philip Barat trong buổi Triển lãm Đồng hồ Nghệ thuật tổ chức cách đây không lâu tại Singapore, rằng “Patek Philippe sẽ không ngần ngại sử dụng vật liệu mới nếu thực sự có nhu cầu về mặt kỹ thuật, đặc biệt là trên bộ máy cơ”. 

Chiếc “Advanced Research” Minute Repeater Ref. 5750P là minh chứng hùng hồn cho tuyên bố này, cũng như việc sử dụng gốm trong các bộ máy tự động. Ngụ ý trong tuyên bố trên là ý tưởng, rằng việc chế tác không đơn giản chỉ là ứng dụng vật liệu mới vì tính hiện đại, hoặc để lấp đầy khoảng trống thị trường. Có thể ví von như sau, “nếu ở một vũ trụ khác – nơi tồn tại những mẫu đồng hồ lặn Patek Philippe, có lẽ chúng sẽ được làm bằng titan. Và trong vũ trụ của chúng ta, chúng được làm từ unobtainium”.

Rolex cũng vắng mặt trong “đại tiệc titan” nếu nói về bộ vỏ và dây đeo, nhưng Tudor Pelagos lại chứng tỏ rằng thương hiệu anh em của Rolex không đơn thuần bỏ qua kim loại này cho các ứng dụng thông thường.

Nhân tiện, chiếc đồng hồ đó được đưa vào bài viết này vì tính chất ưu việt của mình. Mặc dù chúng tôi không có số liệu chính xác về trọng lượng, nhưng nhờ sử dụng titan nên chiếc đồng hồ này có thể chỉ nặng bằng 40-50% trọng lượng của một chiếc đồng hồ tương tự bằng thép. Cần lưu ý, trước khi tìm hiểu sâu hơn về những chiếc đồng hồ titan tiêu biểu, chúng tôi muốn làm rõ một quan niệm sai lầm, rằng “Rolex hoàn toàn không ứng dụng titan trong quá trình chế tác”, vì Rolex Deep Sea có nắp lưng bằng titan cấp 5. 

Tương tự nhiều nhà sản xuất đồng hồ khác, Rolex đã chọn vật liệu này do tính ưu việt trong đặc tính kỹ thuật. Nhưng việc sử dụng titan không chỉ giới hạn ở thiết kế trên. Thật vậy, cũng có một hợp kim titan khác xuất hiện trên dây đeo Oysterflex, đó là niken-titan. Một số nhà sản xuất đồng hồ khác thừa nhận rằng họ sử dụng titan cũng như các vật liệu hiếm để chứng tỏ tầm cỡ của mình trong cuộc đua “chất liệu chế tác hiện đại”, nếu không sẽ bị xem là chậm tiến khi chỉ dùng vật liệu truyền thống. 

Một trong những thương hiệu nổi bật nhất trong cuộc đua ấy là Parmigiani-Fleurier – nhà chế tác đầu tiên trình làng lồng tourbillon bằng titan. Độ bền của titan có lẽ là lý do chính đáng cho điều này, và tất nhiên trọng lượng nhẹ hơn (so với thép) cũng sẽ làm giảm quán tính của cơ cấu tourbillon. Cấu trúc nhẹ hơn trong khi vẫn bền bỉ sẽ tiêu tốn ít năng lượng hơn khi hoạt động.

1 mẫu đồng hồ bằng titan của Parmigiani Fleurier

Theo Vaucher – công ty chuyên cung cấp các bộ máy cơ nổi tiếng về trọng lượng nhẹ và độ bền cho Parmigiani Fleurier cùng Richard Mille, có rất nhiều ví dụ về tính ứng dụng của titan trên sáng tạo của Richard Mille, nhưng điểm quan trọng là hiệu suất kỹ thuật cũng như việc họ xem đó như một công cụ tiếp thị. Về phần Parmigiani Fleurier, họ không tạo ra các phong cách đồng hồ giống Richard Mille, hoặc thậm chí là khác biệt hoàn toàn với những nhà sản xuất đồng hồ cùng phân khúc, như Audemars Piguet, Hublot, Roger Dubuis, Hautlence và Christophe Claret.

Một ví dụ tương đồng thú vị khác là Breguet, khi thương hiệu này sử dụng titan để sản xuất lồng tourbillon và bộ vỏ trong một số bộ sưu tập. Lý do của việc này hoàn toàn đến từ hiệu suất kỹ thuật, từ Classique Tourbillon Extra-Thin Squelette 5395 đến Marine 5517 – những chiếc đồng hồ này được lắp ráp từ các thành phần riêng biệt, ngay cả khi chúng được sản xuất bởi cùng một công ty. Tất nhiên, titan sẽ không được sử dụng trong một vài công đoạn hoàn thiện đặc thù, vì không phải loại vật liệu nào cũng có thể áp dụng các kỹ thuật hoàn thiện thủ công, đặc biệt là những kỹ thuật truyền thống. Vì thế, đã dẫn đến sự ra đời của đa dạng các biến thể khác nhau trong danh mục sản phẩm của Breguet và Parmigiani Fleurier.

Đây là lúc sự tương phản rõ rệt giữa các thương hiệu xuất hiện, vì Patek Philippe không ra mắt bất kỳ mẫu đồng hồ titan nào, ngay cả trên dòng đồng hồ siêu nhẹ. A. Lange & Sohne cũng vậy, họ chưa từng giới thiệu một chiếc đồng hồ nào bằng chất liệu tương tự. Có thể nhận định, rằng với đẳng cấp của các nhà sản xuất đồng hồ đương đại từ Audemars Piguet đến Zenith, các biến thể trọng lượng siêu nhẹ hay cả những dòng phổ thông, chúng thường là những thiết kế rất ngoạn mục, chẳng hạn như các mẫu Octo Finissimo siêu mỏng và siêu nhẹ của Bvlgari. Một ví dụ khác ở đây là Piaget nổi tiếng với dòng đồng hồ cực mỏng, nhưng cũng không ứng dụng vật liệu nhẹ.

Tiếp theo, hãy nói về các thử nghiệm với đa dạng vật liệu hiện đại khác nhau của Panerai, từ vỏ titan in 3D đến đồng hồ làm từ titan tái chế. Sau đó là màn ra mắt của chiếc Submersible eLAB-ID đã cho chúng ta cơ hội lần nữa được nhìn lại tính hiệu quả của việc tái chế titan. Bộ vỏ của sáng tạo này được làm từ 80% titan tái chế, thương hiệu còn cho biết, độ bền của chất liệu trên tương đương với titan cấp 5. Đây là giả định dựa trên thông tin từ thương hiệu, rằng eco-titanium có các đặc tính tương tự như hợp kim titan cấp hàng không vũ trụ, và titan cấp 5 phù hợp với mô tả này.

Trong cuộc trò chuyện với Jerome Cavadini – COO Panerai, bản thân họ đã nhận thấy được một số lợi ích, bao gồm cả thực tế là titan dễ dàng được tái chế vì không bị giảm chất lượng khi tiếp xúc với không khí, cũng không bị ảnh hưởng nếu bị trầy xước hoặc chịu các tác động vật lý tương tự. Bạn cần nhớ rằng sản xuất titan từ quặng thô là điều tương đối khó khăn, nhưng vấn đề này sẽ được giải quyết nhanh chóng bằng cách sử dụng titan tái chế.

Quá trình này sử dụng ít năng lượng hơn và sản sinh ít chất thải hơn so với khai thác titan từ quặng thô. Đồng thời giải quyết được sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng. Việc này hiện đã được thông qua bởi các nhà sản xuất titan của Nhật Bản, Hoa Kỳ và Trung Quốc. Không nghi ngờ gì nữa, chúng ta sẽ thấy nhiều mẫu đồng hồ titan ra mắt trong tương lai gần.

Nếu có bất kỳ thương hiệu nào đáng được nhắc đến nhiều trong câu chuyện về titan, đó chính là Citizen

Cuối cùng là vấn đề giá thành, như đồng hồ thép, đồng hồ titan nên có mức giá phải chăng hơn. Dẫn đầu bởi các thương hiệu, như Seiko, Casio, Citizen rồi sau đó được hưởng ứng bởi Tissot, Mido, Oris, Hamilton, đồng hồ titan đã dần trở nên phổ biến. Điều này đã kích thích những người đam mê đồng hồ ở mọi phân khúc giá tìm đến titan như một chất liệu tuyệt vời, cảm giác thoải mái khi đeo trên tay và thậm chí có thể tự làm sạch.

Tissot Gentleman bằng titan

Những thương hiệu ấy không quan tâm đến khía cạnh tâm lý “liệu trọng lượng của một chiếc đồng hồ có ảnh hưởng đến cảm nhận không?”. Phiên bản Tissot Gentleman bằng titan là một ví dụ tiêu biểu cho câu nói trên, khi chỉ tập trung vào sự thoải mái khi đeo. Bên cạnh Breguet cùng Parmigiani Fleurier, Montblanc và Breguet cũng đã dành chỗ cho sự hiện diện của các thiết kế bằng titan, nhằm giải thích tại sao tourbillon là mảnh đất màu mỡ để titan thể hiện tính ưu việt.