Gần đây, Phillips giới thiệu phiên đấu giá đầu tiên dành riêng cho loại hình nghệ thuật này, chúng ta cùng nhìn nhận nghệ thuật tạo sinh là gì và phương thức giám tuyển chúng.

Được đặt ra vào năm 1965 bởi nhà triết học người Đức Max Bense, thuật ngữ nghệ thuật tạo sinh mô tả các tác phẩm dựa trên một thuật toán hoặc một công thức toán học. Nghệ thuật tạo ra được thực hiện thông qua một tập hợp các quy tắc tự động hóa đầu ra, nơi thường có sự ngẫu nhiên được nhúng trong thuật toán.

Max Bense trong bài giảng của mình tại Đại học Stuttgart.

Quá trình này được xác định bởi nghệ sĩ và kết quả đầu ra là sự hợp tác giữa máy móc và nghệ sĩ. Bense đã dạy hai nghệ sĩ Frieder Nake và Georg Nees, họ đều có tác phẩm trong cuộc đấu giá Phillips Ex-Machina: A History of Generative Art (kéo dài tới ngày 20 tháng 7).

“Phép nhân ma trận” tranh tạo sinh của Frieder Nake tại Phillips

Được trưng bày lần đầu tiên vào năm 1965, các bản vẽ bằng máy vẽ của Nake là một trong những ví dụ sớm nhất về nghệ thuật máy tính. Cuộc đấu giá cũng bao gồm một tác phẩm muộn của Nees từ năm 1986, trong đó nghệ sĩ đã tạo ra một chương trình AI với ngôn ngữ máy tính Lisp. Cầu nối giữa đồ họa và ngôn ngữ, tác phẩm này cho thấy một căn phòng thần thoại ảo, siêu hình hiện đại và là những tiên đoán về metaverse ngày nay.

Nghệ thuật tạo sinh được giám tuyển như thế nào?

Áp dụng lăng kính lịch sử vào định nghĩa và sự phát triển của nghệ thuật tổng hợp là một cách để quản lý những tác phẩm nghệ thuật tạo sinh. Một cách khác, được sử dụng bởi nền tảng NFT, FxHash yêu cầu tất cả các tác phẩm trên nền tảng của mình phải sử dụng một chức năng ngẫu nhiên cụ thể trong hệ thống. Sự thật là mặc dù thuật ngữ này đã trôi nổi từ năm 1965, cuối cùng những định nghĩa sẽ được xác định bởi những người phụ trách các shows hiện tại của nó, bao gồm cả cuộc đấu giá của Phillip.

Năm 2014, trước sự bùng nổ hiện nay của NFTs, nhà phê bình David Blazer đã xuất bản cuốn sách Chủ nghĩa Curatio: Cách giám tuyển chiếm lĩnh thế giới nghệ thuật. Trong thời đại kỹ thuật số mới ngày nay, các phòng trưng bày nghệ thuật đã được thiết lập vững chắc các nền tảng để đảm bảo ảnh hưởng và vai trò của người giám tuyển đã được thiết lập vững chắc.

Rất nhiều giám tuyển – photo by Jazz Stan

Trong một ngành bị chi phối bởi sự cường điệu và cường điệu, Georg Bak, người phụ trách cuộc đấu giá của Phillip lại dễ hiểu một cách khó hiểu. Chiều sâu kiến thức của anh ấy khiến người ta dễ hiểu nhầm anh là kẻ lập dị. Anh ấy hoạt động thông qua LinkedIn với chức danh “cố vấn nghệ thuật kỹ thuật số” và không có tài khoản Twitter. Tuy nhiên, với các dự án lớn ở Zurich, Miami, London và nhiều metaverse, rõ ràng Bak là một trong những giám tuyển nghệ thuật kỹ thuật số quan trọng và có sức ảnh hưởng nhất.

Với tư cách là trưởng nhóm Phillip’s Project về nghệ thuật kỹ thuật số, Benjamin Kandler trong một cuộc phỏng vấn gần đây đã phát biểu: 

“Chúng tôi đã yêu cầu Georg Bak quản lý cuộc đấu giá này vì chúng tôi biết anh ấy sẽ mang đến một hướng tiếp cận mang tính lịch sử, điều ấy góp phần nhấn mạnh tính nguyên bản và tầm quan trọng thực sự của các nghệ sĩ và những tác phẩm của họ.”

Một ví dụ tinh túy của nghệ tạo sinh 

Chaos Machine (máy hỗn loạn) năm 2018 của tập thể nghệ sĩ Distributed Gallery là một ví dụ ban đầu về tác phẩm điêu khắc blockchain trong đó việc sử dụng tính ngẫu nhiên và mã thuật toán giúp  phân loại nó là loại hình nghệ thuật tạo sinh.

Nó trông giống như một chiếc juke-box (máy chơi nhạc đút xèng) và tồn tại ở hai bản sao giống hệt nhau được kết nối thông qua chuỗi khối Ethereum. Khi một tờ tiền được đưa vào một trong các máy, nhạc sẽ được phát trên cả hai từ danh sách phát do người dùng tạo. Danh sách này được đăng ký trên chuỗi khối Ethereum. Tờ tiền đồng loạt bị đốt cháy. Khi tờ tiền được đốt cháy, một mã thông báo tiền điện tử được đúc và mã QR được in cho phép người dùng thêm bài hát mới vào danh sách phát của Chaos Machine. 

Nghệ thuật tạo sinh và NFT được kết nối như thế nào?

Nhiều tác phẩm trong những cuộc đấu giá của Phillips, đặc biệt là các tác phẩm từ những năm 1960 của Vladimir Bonacic, Gottfried Jäger, Hein Gravenhorst, Georg Nees và Frieder Nake có thể bị định giá thấp vì thật khó để tạo lên một cơ chế sở hữu đáng tin cậy khi NFT chưa xuất hiện. Điều này không có nghĩa là nhà sưu tập không thể sở hữu nghệ thuật kỹ thuật số trước NFTs (phòng trưng bày bitforms đã bán nghệ thuật kỹ thuật số trong nhiều thập kỷ), nhưng thực tế là trước khi có NFT, bất cứ ai cũng có thể sở hữu tác phẩm tương tự như tác phẩm kỹ thuật số vừa được giao dịch sau vài click chuột. Vì vậy, trong 50 năm qua, những nghệ sĩ đã khao khát mà không có thị trường. Bây giờ cuối cùng nó đã được bán.

kẻ thù của nghệ thuật kỹ thuật số trước thời đại NFT

Tại sao ở thời điểm hiện tại, nghệ thuật tạo sinh lại quan trọng?

Khi chúng ta vật lộn với sự thừa thãi của các NFT tổng hợp đang được tạo ra ngày nay, việc xác lập lịch sử của nghệ thuật tổng hợp giúp chúng ta ấn định giá trị thực sự của chúng. Bằng cách kết hợp những tác phẩm tạo sinh có ý nghĩa lịch sử, Bak và Phillips đang giúp chúng ta thấy được những gì mới so với sự bắt chước. Lịch sử này cho chúng ta chỗ đứng để phân biệt và nhìn nhận, cảm thụ. Giống như Annette Doms và Alex Estorick, những nhà giám tuyển nghệ thuật kỹ thuật số xuất sắc mới nổi thường là những nhà sử học nghệ thuật được đào tạo. Không có gì khiến những người này thất vọng hơn việc thế giới nghệ thuật tán dương một vị nghệ sĩ vì đã lặp lại điều gì đó đã được làm từ nửa thế kỷ trước.

Cuộc đấu giá không hoàn toàn về những tác phẩm mang tính lịch sử, mà còn là tác phẩm tạo sinh được xây dựng trên nền móng nhưng tác phẩm ban đầu. Chính trong nội dung này, sự độc đáo của tác phẩm nghệ thuật tạo sinh của Anne Spalter’s AI Không gian trong mơ # 2: Bên trong và Bên ngoài (Unconstructed Dream Space #2: Inner and Outer, mời bạn đọc xem video ngắn phía trên) đã tỏa sáng. Video này là một ngày trong studio và một phần hành trình ra ngoài không gian như một phép ẩn dụ để mô tả quá trình sáng tạo. Nó sử dụng một quy trình trí tuệ nhân tạo chuyển văn bản thành hình ảnh để tạo ra hiệu ứng sáng tác kỳ lạ.

Chúng ta có thể xem triển lãm nghệ thuật tạo sinh ở đâu?

FxHash – một nền tảng NFT; ArtBlocks – NFT Platform hợp tác với Pace Gallery; Phòng trưng bày Postmaster, New York; Phòng trưng bày Kate Vass, Zurich.

Tổng hợp: Linh Bùi