Từ những thành phố với khả năng chuyên biệt chống chọi với biến đổi khí hậu, đến những đô thị được vận hành bằng trí tuệ nhân tạo với hiệu suất vượt trội, các dự án đô thị tiên phong của các tỷ phú thế giới đang tái định nghĩa giới hạn của quy hoạch đô thị. Hãy cùng điểm qua những dự án đầy tham vọng và đáng chú ý hiện nay.

Trong những dự án đô thị này, một số được ca ngợi là thiên đường của sự tự cung tự cấp và phát triển bền vững, trong khi số khác lại trở thành nơi thử nghiệm những mô hình chính quyền mang tính cách mạng. Khi các tỷ phú đang xây dựng những thành phố của tương lai, thế giới còn lại đang chờ xem liệu đây có phải là những “Utopia” tương lai dành cho tất cả, hay chỉ là pháo đài xa hoa của giới siêu giàu?

“Utopia” là một thuật ngữ chỉ một xã hội hoặc cộng đồng lý tưởng, nơi mọi người đều có cuộc sống hoàn hảo với công bằng, hòa bình và thịnh vượng. Khái niệm này bắt nguồn từ cuốn sách Utopia (1516) của Thomas More, mô tả một hòn đảo giả tưởng có hệ thống chính trị và xã hội hoàn hảo. Trong thực tế, Utopia thường mang tính viễn tưởng hoặc khó đạt được, nhưng vẫn là nguồn cảm hứng cho nhiều dự án đô thị hiện đại.

Thuộc địa sao Hỏa và Starbase của Elon Musk: mở rộng biên giới nhân loại

Ảnh: Wealth Media

Tỷ phú Elon Musk, nhà sáng lập SpaceX và Tesla, không chỉ cách mạng hóa phương thức di chuyển trên bộ và không gian mà còn ôm ấp tham vọng định hình lại nơi con người sinh sống. Dự án “Starbase” tại Texas của ông đã bắt đầu thành hình, đóng vai trò như một bước đệm cho tham vọng lớn hơn: xây dựng một thành phố tự duy trì trên sao Hỏa. Khác với những dự án của các tỷ phú khác vốn tập trung vào xa xỉ và tính chọn lọc, tầm nhìn của Musk nhấn mạnh vào sự sinh tồn và tiến bộ.

Ảnh: Hactar.AI

Đô thị Telosa của Marc Lore: mô hình mới cho một xã hội công bằng

Cựu giám đốc điều hành Walmart, Marc Lore, tiếp cận vấn đề theo một hướng khác: xây dựng Telosa – một thành phố bình đẳng. Được quy hoạch tại một địa điểm chưa được tiết lộ ở Mỹ, Telosa sẽ kết hợp chủ nghĩa tư bản với sự công bằng xã hội, hướng đến một mô hình phân phối tài sản đồng đều hơn.

Ảnh: Wealth Media

Nếu tầm nhìn của Elon Musk tập trung vào sự sinh tồn trước viễn cảnh hậu tận thế, thì Lore lại đặt trọng tâm vào phát triển bền vững với công nghệ xanh và khái niệm “equitism” – một thuật ngữ nhằm cân bằng tăng trưởng kinh tế với sự công bằng. Dù khả năng nhân rộng mô hình này vẫn còn là dấu hỏi, Telosa thách thức tư duy quy hoạch đô thị truyền thống vốn thường ưu tiên lợi nhuận hơn con người.

Seasteading của Peter Thiel: Khát khao tự do trên đại dương

Tỷ phú đồng sáng lập PayPal, Peter Thiel, từ lâu đã bị cuốn hút bởi ý tưởng thoát khỏi sự kiểm soát của chính phủ. Dự án seasteading của ông hình dung về những thành phố nổi tự cung tự cấp trên đại dương, nằm ngoài phạm vi pháp lý của bất kỳ quốc gia nào.

Ảnh: Wealth Media

Dù đầy hấp dẫn, ý tưởng này nhanh chóng đối mặt với hàng loạt rào cản pháp lý và thực tiễn, cuối cùng rơi vào trạng thái đình trệ. Seasteading có lợi thế tối thượng về tính tự chủ so với các utopia trên đất liền, nhưng lại vấp phải những thách thức nghiêm trọng về tính khả thi. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn: Liệu tự do thực sự có thể tồn tại, hay bất kỳ xã hội nào cũng không thể tránh khỏi sự điều phối và kiểm soát?

Dự án Neom với thành phố The Line của Mohammed bin Salman

Trong số các dự án thành phố tương lai, Neom với giá trị 1 nghìn tỷ USD của Thái tử Ả Rập Saudi Mohammed bin Salman là cái tên tham vọng nhất. The Line, một thành phố tuyến tính kéo dài 120 km, mang tham vọng về một cuộc sống công nghệ cao với trí tuệ nhân tạo, không có ô tô và tác động sinh thái tối thiểu.

Ảnh: Wealth Media

Không giống như tầm nhìn thuộc địa của Musk hay mô hình xã hội công bằng của Lore, Neom là một dự án được hoạch định từ trên xuống, kết hợp công nghệ tương lai với sự can thiệp của nhà nước. Dù tuyên bố theo đuổi sự bền vững, dự án vẫn gây tranh cãi về tính khả thi, mức độ giám sát và các vấn đề nhân quyền. Điều này đặt ra câu hỏi: The Line có thực sự là mô hình của tương lai, hay chỉ là một thử nghiệm hiện đại về hình thức kiểm soát dưới vỏ bọc đổi mới?

Ảnh: Hactar.AI

Thành phố thông minh Belmont của Bill Gates

Với tư duy định hướng dữ liệu, Bill Gates đã đầu tư hàng triệu đô la để phát triển Belmont, một thành phố thông minh tại bang Arizona. Được thiết kế với cơ sở hạ tầng tiên tiến, xe tự lái và quy hoạch đô thị dựa trên trí tuệ nhân tạo, Belmont hướng tới việc tái định nghĩa trải nghiệm sống đô thị.

Ảnh: Wealth Media

Khi so sánh với những siêu dự khác của giới tỷ phú, kế hoạch của Gates có lẽ là thực tế nhất, tận dụng các xu hướng đô thị hóa hiện tại thay vì chống lại chúng. Tuy nhiên, nhiều người lo ngại rằng những thành phố như Belmont có thể trở thành các “nhà nước giám sát” dựa trên công nghệ thay vì thực sự là môi trường đáng sống.

Lanai của Larry Ellison: Thiên đường nghỉ dưỡng của giới siêu giàu

Đồng sáng lập Oracle, Larry Ellison, chọn một hướng đi khác: mua lại 98% hòn đảo Lanai của Hawaii để xây dựng một thiên đường xa xỉ dành riêng cho giới siêu giàu. Trong khi các dự án utopia khác hướng tới việc tái thiết thế giới, Lanai của Ellison lại là một sự tái tạo thiên nhiên thành điểm đến thượng lưu, phục vụ nền kinh tế du lịch cao cấp và lối sống thịnh vượng không chỉ ở khía cạnh tài sản mà cả thân – tâm – trí.

Ảnh: Wealth Media

Có người cho rằng những đô thị tương lai này sẽ là động lực thúc đẩy tiến bộ công nghệ và giải quyết vấn đề quá tải dân số. Tuy nhiên, cũng có ý kiến lo ngại rằng chúng có thể làm gia tăng sự phân hóa giàu nghèo. Sự hấp dẫn của đổi mới không thể bị phủ nhận, nhưng liệu những thành phố do giới tỷ phú xây dựng có thực sự giải quyết các vấn đề của thế giới, hay chỉ là những dự án đầy tham vọng nhằm củng cố quyền lực?