Ẩm thực Đông Nam Á với những món ăn tràn ngập hương vị nhiệt đới và đề cao sự sáng tạo, linh hoạt và giàu sức sống. Bàn luận về ẩm thực của vùng đất này, ta đâu thể bỏ qua tam giác Việt Nam – Thái Lan – Malaysia trong bản hòa tấu vị giác đầy thú vị. Ba nền ẩm thực, ba căn tính ẩm thực, ba cá tính tưởng khác biệt mà có đôi nét tương đồng với nhau. Cùng khám phá xem ba “ông lớn” của nền ẩm thực Đông Nam Á này có gì thu hút thế giới tới vậy. 

Ẩm thực châu Á có điểm chung là các món ăn đường phố và sự kết hợp của gia vị đầy sắc màu

Đông Nam Á – vùng đất của nắng gió, những cánh đồng lúa xanh mướt và rừng nhiệt đới bạt ngàn, nơi đã nuôi dưỡng ba nền ẩm thực đặc sắc, mang trong mình những bản sắc riêng biệt nhưng lại hài hòa đến kỳ lạ ấy chính là Việt Nam, Thái Lan và Malaysia. Mỗi quốc gia như một đầu bếp tài hoa, góp vào bàn tiệc châu Á một sắc thái riêng, một nhịp điệu riêng, nhưng cùng mang một âm hưởng chung chứa đựng tinh túy của đất trời, con người và văn hóa.

Việt Nam – “Bếp ăn” của thế giới

Ẩm thực Việt từ xa trông vào thật bình dị, nặng tính đường phố nhưng mấy ai biết, đây là nơi ẩn chứa những triết lý ẩm thực sâu sắc và có tính kế thừa. Ẩm thực của vùng đất này kể câu chuyện của mình thật chậm rãi, từ từ đi lên trong thế giới F&B toàn cầu đầy khắc nghiệt. Bề ngoài tuy bình dị với những món ăn đường phố, những món cơm nhà giản dị nhưng ẩm thực Việt lại tràn ngập triết lý và có chiều sâu riêng. Để hiểu được ẩm thực Việt, chúng ta cần hiểu nhiều hơn về căn tính người Việt, một căn tính điềm đạm, hòa nhã và vô cùng từ tốn, tinh tế mà sâu xa.

Ẩm thực Việt Nam đi theo triết lý cân bằng. Các yếu tố như âm – dương, nóng – lạnh, chua – cay – mặn – ngọt được kết hợp hài hòa, phản ánh tính cách điềm đạm, sâu sắc của con người Việt. Món ăn không chỉ ngon, mà còn phải đẹp, dễ nhìn, màu sắc hài hòa với những món ăn khác trên mâm cơm. Bữa ăn có cá kho, thì thịt đem đi luộc; bát nước luộc rau muống mùa hè ăn với sấu thì tới mùa đông vắt chanh hoặc me thay thế; đĩa cà pháo nén bẹp giòn tan ăn cùng canh mồng tơi nấu cua đồng thì nhất hạng…

Ẩm thực Việt Nam từ lâu đã vươn xa khỏi biên giới, không vì sự cầu kỳ trong kỹ thuật hay sự xa hoa trong nguyên liệu, mà nhờ cách lưu giữ thời gian, hồi ức và bản sắc qua từng món ăn dung dị. Tô phở bò Hà Nội với nước dùng trong thanh, miếng thịt nướng xém thơm lừng trong bát mắm giấm của món bún chả hay bánh xèo miền Trung giòn nhẹ, cơm tấm Sài Gòn bình dị. Dường như mỗi món ăn đều phản ánh nét văn hóa riêng, là sự kế thừa từ truyền thống đến hiện tại.

Bữa cơm nhà giản dị của người Việt

Món bánh xèo với vỏ giòn vàng óng ả và nhân tôm thịt đậm đà

Món ăn Việt không bùng nổ chua cay như món ăn Thái, không đa văn hóa như món ăn Malaysia mà tràn đầy tính mềm mại, thấm đậm hương vị thời gian, khiến người thưởng thức cảm nhận được chiều sâu văn hóa ẩn trong từng hương vị. Quá trình chế biến thường đòi hỏi thời gian, sự kiên nhẫn, từ việc ninh nước dùng đến việc cuốn từng chiếc nem. Chậm rãi để vị thêm đậm, để lưu giữ hương vị lâu hơn, để thể hiện sự trân trọng với từng nguyên liệu và công đoạn chế biến. Tinh thần ấy khiến ẩm thực Việt trở nên điềm tĩnh, nhưng luôn để lại dư âm sâu lắng.

Thái Lan – bản nhạc nhiệt đới trong gian bếp rực rỡ sắc màu 

Nếu ẩm thực Việt Nam mang âm hưởng trầm lắng, thì ẩm thực Thái Lan lại là bản hòa âm rực rỡ và sôi động. Ẩm thực Thái vốn phóng khoáng, đa sắc, mang đậm phong cách hào phóng và hiếu khách của con người Thái Lan. Từ màu sắc, hương thơm và hương vị cùng hòa quyện, tạo nên những trải nghiệm đa giác quan đầy sức sống. Som tam chua cay, tom yum kung nồng nàn, pad Thai hài hòa hay xôi xoài thơm phức hương cốt dừa… mỗi món ăn là một chương trong bản giao hưởng cảm xúc.

Ẩm thực Thái vốn phóng khoáng, đa sắc

Ẩm thực Thái Lan quyến rũ thực khách từ khắp nơi trên thế giới đổ về. Đã có những lúc, ẩm thực Thái Lan đi cùng với sự phát triển du lịch của họ, trở thành tiêu điểm ẩm thực của châu Á. Thoạt nhìn, ẩm thực Thái Lan chỉ toàn những món cay xè hay tràn ngập vị ngọt, chua.

Nhìn sâu hơn, ẩm thực Thái Lan có những tương đồng nhất định với ẩm thực Việt. Khí hậu Thái Lan hầu như luôn nóng. Nhận sự ưu ái đầy ấm áp ấy, Thái Lan là thiên đường của trái cây nhiệt đới, gạo mà đặc biệt là gạo nếp và rau gia vị. Họ đẩy mạnh phong cách nấu nướng đơn giản, ít kỹ thuật chế biến với những món nướng, hấp và gỏi nộm. Người Thái cố gắng sử dụng gia vị chua, cay, mặn, ngọt, béo thật hài hòa để đối chọi lại với cái nắng nóng, và khai thác tối đa lợi thế về nguyên liệu.

Đã có những lúc, ẩm thực Thái Lan đi cùng với sự phát triển du lịch của họ, trở thành tiêu điểm ẩm thực của châu Á

Ẩm thực Thái không ngại thể hiện cá tính riêng. Các vị đối lập cùng hiện diện, không để cân bằng tuyệt đối mà để tương tác, tạo hiệu ứng mạnh mẽ. Vị cay xè từ những quả ớt cay nhất nhì châu Á không chỉ để kích thích, mà còn là một phần văn hóa thể hiện sự táo bạo, cởi mở, chủ động và lạc quan. Qua mỗi món ăn, người ta không chỉ thấy sự sáng tạo trong cách kết hợp nguyên liệu mà còn cảm nhận được nhịp sống nhanh, linh hoạt của xã hội Thái Lan. Món ăn Thái Lan với triết lý sống động rằng hoạt động ăn uống không chỉ để no, mà còn để trải nghiệm, để kết nối văn hóa và con người.

Malaysia – bức tranh đa sắc của những nền văn hóa giao thoa 

Tiếp nối câu chuyện về ba “ông lớn” của nền ẩm thực vùng nhiệt đới Đông Nam Á, ẩm thực Malaysia dường như không quá phổ biến với thế giới như ẩm thực Việt, không cá tính như ẩm thực Thái Lan nhưng lại là một nơi chứa đựng nền văn hóa tiếp biến, giao thoa đầy độc đáo. Ẩm thực Malaysia như một bức tranh to lớn sống động, nơi các mảnh văn hóa Mã Lai, Trung Hoa, Ấn Độ và bản địa cùng hiện diện mà không lấn át nhau. Mỗi món ăn mang trong mình di sản của nhiều cộng đồng từ rendang đậm đà, satay nướng thơm lừng, đến nasi lemak giản dị và món laksa phong phú.

Ẩm thực Malaysia như một bức tranh to lớn sống động

Sự kết hợp này không cầu kỳ về mặt trình bày, nhưng có chiều sâu về hương vị và câu chuyện. Mỗi món ăn đều có dấu ấn của lịch sử di dân, của tín ngưỡng, và của đời sống cộng đồng. Ăn một món ăn Malaysia là bước vào hành trình nhỏ – một chuyến du hành qua không gian và thời gian, nơi hương vị kể lại câu chuyện ẩm thực bằng một thứ ngôn ngữ giản dị mà chân thành.

Ẩm thực Malaysia không tìm kiếm sự đối xứng, mà đề cao sự hòa nhập. Từ cách kết hợp các gia vị cho tới việc ẩm thực bản địa xưa cũ hòa nhập hài hòa với ẩm thực đa văn hóa của các cộng đồng khác nhau trên mảnh đất này. Mỗi bữa ăn là một điểm gặp gỡ, nơi các cộng đồng trao đổi, gìn giữ và cùng nhau phát triển trong sự đa dạng. Tinh thần ấy thể hiện rõ qua những khu ẩm thực đường phố, nơi tiếng nói, màu da và mùi vị hòa quyện trong không gian mở, không phân biệt.

Từ khác biệt đến giao thoa

Ba nền ẩm thực, ba phong cách khác nhau, nhưng vẫn hiện hữu một sợi dây liên kết vô hình. Từ nguyên liệu tươi, gia vị tự nhiên, đến cách ăn gắn liền với sinh hoạt cộng đồng, ẩm thực của Việt Nam, Thái Lan và Malaysia đều phản ánh một lối sống coi trọng sự gắn bó với thiên nhiên và nguồn cội.

Giữa nhịp sống hiện đại với sự lên ngôi của thực phẩm nhanh, những gian bếp của ẩm thực Đông Nam Á vẫn giữ được tinh thần thủ công, tinh tế. Dù là miếng nem được cuốn tỉ mỉ, nồi cà ri Thái cay nồng hay gói nasi lemak thơm mùi dừa, tất cả đều mang theo hồi ức về những mảnh ghép văn hóa, từ lời ru, bàn tay mẹ, đến âm thanh rao hàng trong buổi trưa nắng hay hương bếp chiều mưa.

Hồi ức ấy không chỉ đơn thuần là nỗi nhớ, mà là dấu vết văn hóa được nêm nếm bằng nước mắm, cốt dừa, tương đen hay rau thơm. Và ai từng ngồi trước mâm cơm đậm đà của Việt Nam, từng thưởng thức một bát tom yum Thái hay một món ăn đường phố ở Penang hẳn sẽ hiểu rằng, ẩm thực không chỉ là hiện tại mà còn là sợi dây nối dài từ quá khứ tới tương lai.

Ẩm thực Đông Nam Á với ba đại diện tiêu biểu là Việt Nam, Thái Lan và Malaysia không chỉ mang đến những món ăn thỏa mãn vị giác, mà còn là nơi lưu giữ kiến thức, truyền tải văn hóa và tạo nên sự kết nối tinh tế giữa con người và cuộc sống.

Bài: Hà Chuu