Ẩm thực Hội An đa văn hóa, hàm chứa cả dấu ấn của nhiều dân tộc lẫn những phong cách ẩm thực khác biệt. Tới nay, nhiều món ăn ở Hội An cũng dấy lên những tranh cãi về nguồn gốc cũng như xuất xứ thực sự của nó. Đa số các món ăn nổi bật nhất ở Hội An đều đem lại những hương vị đặc sắc, cá tính trong khi bữa cơm nhà của người bản địa lại vô cùng tinh giản, không thừa mứa.

Cảnh vật Hội An đẹp như bức tranh

Theo nhà nhân học Nir Avieli, ẩm thực Hội An liên kết chặt chẽ với các nguyên lý vũ trụ âm dương của Việt Nam và thuyết ngũ hành. Nir Aiveli là một nhà nhân học văn hóa tập trung nghiên cứu các khía cạnh ẩm thực và du lịch của các quốc gia như Việt Nam, Ấn Độ, Thái Lan,… Ông có thời gian dài sinh sống và quan sát thói quen ăn uống của người Hội An bản địa và đúc rút ra được nhiều về bữa cơm nhà tại Hội An cũng như các món vỉa hè thú vị, đáng thử.

Bữa cơm nhà Hội An

Theo các nghiên cứu của Nir Avieli, cấu trúc cơ bản của bữa cơm Hội An tương tự như cấu trúc của bữa ăn Trung Quốc: luôn có cơm trắng và các món ăn kèm. Cơm là món chính không thể thay thế và các món ăn kèm như rau, thịt và cá sẽ thay đổi mỗi ngày. Theo quan sát của ông nói riêng và những người nước ngoài đến Hội An cũng như nhiều tỉnh thành khác tại Việt Nam nói chung, tỉ lệ thực phẩm trên bàn ăn của người Hội An luôn nằm ở mức vừa đủ, không quá nhiều và người ta luôn cố gắng ăn hết thức ăn trong một bữa.

Một căn nhà kiểu xưa tại Hội An

Không chỉ riêng Nir Avieli, các nhà nghiên cứu Tây phương đều quan sát một cách rất tinh tế và ý nhị để thấy được sự khác biệt giữa ẩm thực Hội An nhỏ bé trong lòng ẩm thực miền Trung, và ẩm thực miền Trung lại nằm gọn trong lòng ẩm thực Việt Nam to lớn hơn.

Nhìn chung, cùng là cấu trúc bàn ăn có cơm, canh, mặn và bát nước mắm ở trung tâm nhưng người dân Hội An, với cuộc sống gắn liền với biển, sẽ thường xuyên tiêu thụ các loại cá biển nhỏ và rau sống hơn là thịt và các loại rau củ quả khác.

Bữa cơm nhà Hội An (nguồn ảnh: Internet)

Trong các món ăn quen thuộc của bữa cơm nhà tại thành phố nhỏ bé này, thì canh chua là món tiêu biểu nhất. Người Hội An ăn canh chua với bún hoặc cơm cùng nhiều rau tươi sống và nước mắm chấm. Tại Việt Nam, hầu như nơi nào cũng có món canh chua, nhưng mỗi nơi lại mang những nét riêng.

Canh chua Hội An nhìn chung không khác canh chua của các tỉnh miền Trung khác quá nhiều, tựu trung lại là cách làm nhanh gọn với cá đã làm ruột được đun sôi nhanh với dứa, cà chua, me hoặc nước cốt chanh. Một bát canh chua cá lóc được dọn lên nóng hổi với chút đậu bắp, giá sống, rau xà lách tươi giòn, rau mùi thơm điểm xuyết, đĩa chuối xanh thái vát, khế chua thái miếng vừa ăn và không thể thiếu rau ngổ.

Món vỉa hè đặc sắc

Hội An không quá lớn, ẩm thực cũng không xa rời tổng thể ẩm thực miền Trung quá nhiều, nhưng lại chứa đựng những món ăn làm nên bản sắc riêng như cao lầu, bánh vạc, mì Quảng, cơm gà, bánh đập, chè bắp, bánh xèo, bánh bao, cháo và hải sản dọc bờ biển.

Món cháo nghêu nấu xương được bán dọc bờ biển An Bàng (nguồn ảnh: Hà Chuu)

Cao lầu

Món cao lầu cho tới nay vẫn còn là chủ đề tranh cãi gay gắt của nhiều nhà nghiên cứu về nguồn gốc, xuất xứ của nó. Người thì cho rằng món cao lầu có xuất phát từ người Chăm từ thế kỷ XV và gốc gác có liên quan tới khu vực thuộc bán đảo Mã Lai (Malaysia). Nhà sử học kiêm Giáo sư Phan Huy Lê cho rằng thuật ngữ “cao lầu” là từ ngữ của tiếng Chăm. Tuy nhiên, giả thuyết phổ biến nhất phải kể đến giả thuyết về cao lầu là món ăn của người Trung Quốc. Những người Minh hương từ các gia tộc miền Nam của đất nước này đã mang món mì sợi khô tới Hội An trong những cuộc di cư kéo dài nhiều thập kỷ.

Một quán cao lầu gánh tại thành phố xinh đẹp và nhỏ bé mang tên Hội An (nguồn ảnh: VietWave)

Món cao lầu được làm từ bột mì để cho ra sợi mì dày ăn với nước xốt thịt, thịt, xà lách, bánh chiên và chút ớt tươi. Món ăn này được miêu tả là khô, nóng và có hương vị thơm béo kiểu umami từ thịt heo.

Mì Quảng

Món mì Quảng là một đặc trưng của ẩm thực miền Trung với khí hậu khô nóng quanh năm. Mì Quảng là món không chỉ của riêng Hội An, nhưng mì Quảng nấu tại Hội An lại có hương vị riêng biệt so với các phiên bản mì Quảng dọc miền Trung.

Mì Quảng Hội An là món ăn hàng ngày của người bản địa (nguồn ảnh: Internet)

Mì Quảng được người bản địa tiêu thụ hàng ngày, chủ yếu vào buổi sáng và trưa. Từng bát mì Quảng nhỏ với sợi mì vàng, thịt và rau tươi xen kẽ cùng một loại nước xốt đặc biệt của từng nơi bán được phục vụ nhanh chóng cho bữa sáng vội vã hoặc bữa trưa ngắn ngủi. Món mì Quảng đi vào đời sống dân Hội An rất nhanh và ở lại đó rất lâu.

Cơm gà

Các món ăn có gốc gác từ Trung Quốc đã trở thành một phần của nền ẩm thực Hội An. Món cơm gà là một ví dụ tiêu biểu. Cơm gà vốn là món ăn thuộc một tỉnh phía Nam Trung Quốc, sau khi đi khắp Đông Nam Á với nhiều phiên bản khác nhau như cơm gà Singapore, cơm gà Malaysia đã đến Hội An. Tuy nhiên, cơm gà nơi đây có phần khác biệt và mang đặc trưng của vùng đất này với phiên bản cơm gà xé ăn cùng rau răm và nước mắm kẹo.

Món cơm gà phiên bản Hội An (nguồn ảnh: Hà Chuu)

Món cơm gà được nấu sẵn trong nồi lớn. Người bán múc ra một đĩa cơm gà nóng bỏng màu vàng nghệ và rải lên cơm một chút thịt gà xé, rau muối chua và lá rau răm. Rất nhanh, đĩa cơm gà được phục vụ kèm với một bát nước xuýt và miếng tiết gà. Hương vị cơm gà tưởng quen mà lạ, tưởng đơn sơ mà lại cuốn hút, đủ đầy. Miếng cơm gà ăn tại thành phố bé nhỏ này khác xa với phiên bản gốc ở Trung Quốc xa xôi.

Hội An, thành phố nhỏ bé, im ắng và nép mình vào sâu trong lòng miền Trung lại là nơi ẩn chứa nhiều khía cạnh văn hóa, ẩm thực độc đáo, đặc sắc khó phai.

Bài: Hà Chuu