Biến tấu lụa, biến tấu Tuấn – Một hành trình: 30 năm nghệ thuật Bùi Tiến Tuấn

ART & CULTURE

Biến tấu lụa, biến tấu Tuấn – Một hành trình: 30 năm nghệ thuật Bùi Tiến Tuấn

Feb 18, 2025 | By LUXUO

Triển lãm “Bùi Tiến Tuấn – Một hành trình” được giám tuyển bởi Lý Đợi, diễn ra song song tại hai địa điểm từ ngày 22/02 đến 09/03/2025. Đây là triển lãm cá nhân lần thứ 12, đồng thời đánh dấu 30 năm nghệ thuật của Bùi Tiến Tuấn.

Họa sĩ Bùi Tiến Tuấn

Nếu nhìn qua, các tác phẩm lụa của Bùi Tiến Tuấn có thể khiến người ta dễ liên tưởng đến những gì thân quen, dịu dàng và hoài niệm trong nghệ thuật Á Đông: vẻ đẹp mong manh của người phụ nữ, đường nét thanh thoát, và bảng màu nhã nhặn. Khi chiêm ngưỡng các bức tranh lụa của Bùi Tiến Tuấn, ta không thể không liên tưởng đến những tác phẩm của các bậc thầy ukiyo-e như Kitagawa Utamaro hay Utagawa Kuniyoshi. Đường nét uyển chuyển, những dáng hình phụ nữ thanh thoát, cổ dài và gương mặt thoáng chút trầm tư, mang một vẻ đẹp cách điệu rất quen thuộc với tinh thần của “mỹ nhân họa” (bijin-ga) Nhật Bản.

Thế nhưng, khi nhìn kỹ hơn, như một lớp sương mỏng được vén lên, tranh của anh mở ra một hiện thực mới, sắc sảo và đầy sức gợi. Tạp chí New Yorker từng gọi những nghệ sĩ biết “thổi hơi thở mới vào chất liệu cũ” là những kẻ thách thức lịch sử. Bùi Tiến Tuấn là một kẻ thách thức như vậy. Lụa – một chất liệu gắn liền với sự mềm mại, tinh tế – đã được anh biến hóa thành phương tiện để khắc họa cái đẹp của sự đương đại. Sự mềm mại của lụa không còn là điểm yếu – nó trở thành sức mạnh. Đường nét của Bùi Tiến Tuấn sắc bén nhưng không thô cứng; nó lướt đi trên lụa như ngọn gió nhẹ, với những đường nét uyển chuyển gợi nhớ đến Gustav Klimt và trường phái Art Nouveau, tạo nên sự hài hòa tuyệt vời giữa kỹ thuật và cảm xúc.

Bùi Tiến Tuấn, “Hội chợ phù hoa”.

“Bijin-ga” của thành phố

Có một đô thị ẩn giấu trong tranh của Bùi Tiến Tuấn, một đô thị mà ta không nhìn thấy nhà cửa hay ánh đèn, nhưng lại cảm nhận được nhịp sống của nó qua từng nhân vật. Phụ nữ trong tranh của anh là hiện thân của đô thị ấy: họ vừa đẹp đẽ, quyến rũ, lại vừa mang một chút gì đó xa cách và mơ hồ. Không còn là những dáng hình e ấp, khép nép, phụ nữ trong tranh anh xuất hiện với sự tự tin, những ánh nhìn xa xăm nhưng đầy kiểm soát, và rất nhiều tư thế gợi cảm nhưng không dung tục. Họ tô son, họ kẻ lại mi mắt, họ chìm trong những khoảnh khắc rất riêng tư nhưng lại để cho người xem một cảm giác như đang đứng ngoài khung cửa sổ, dõi theo một bí mật nào đó.

Cái tài tình của Bùi Tiến Tuấn nằm ở việc anh không “gói gọn” người phụ nữ trong bất kỳ một định nghĩa nào. Họ vừa hiện thực, vừa siêu thực. Có lúc họ như bước ra từ một giấc mơ, lúc khác lại mang dáng dấp của những người bạn gái, người vợ, người tình, thậm chí những cô gái trong quán bar mà ta đã từng gặp đâu đó. Anh tôn vinh vẻ đẹp của họ, nhưng cũng để lại khoảng trống đủ lớn để người xem tự lấp đầy những suy tưởng của mình. Nhưng không thể không nhận thấy một sự phản kháng âm thầm của những gương mặt phụ nữ ấy, những “gái hư” của thời hiện đại trong tất cả cái vẻ xa cách và thách thức của họ.

Bùi Tiến Tuấn, “Nữ cơ thủ”.

Bùi Tiến Tuấn, “Tuổi thần tiên 3” (2022).

Màu sắc và khoảng không

Khác với ukiyo-e của Nhật Bản thường nổi bật bởi các màu sắc tươi sáng và tương phản mạnh mẽ, tranh lụa của Bùi Tiến Tuấn lại thiên về sự dịu nhẹ. Màu sắc của anh như hơi thở thoảng qua: nền đen huyền bí làm nổi bật đôi bàn tay mảnh khảnh và gương mặt phảng phất nét trầm tư của nhân vật. Việc sử dụng tông màu nhẹ nhàng và những chuyển sắc tinh tế đã tạo nên bầu không khí mộng mơ trong các tác phẩm của anh. Những sắc thái mềm mại, hòa quyện nhịp nhàng trên nền lụa, không chỉ tôn lên vẻ đẹp thoát tục của chất liệu mà còn gợi lên chiều sâu cảm xúc. Bảng màu này mời gọi người xem bước vào một không gian tĩnh lặng, đầy chất thi vị và suy tư. Nhưng có nhiều lúc, bảng màu trong tranh của Bùi Tiến Tuấn cũng là một cuộc chơi đầy toan tính: màu đen bí ẩn làm nền cho làn da trắng mờ ảo của nhân vật, đôi khi chỉ cần một vệt đỏ – một ngón tay, một cánh môi, một nét son – đã đủ để khơi gợi cả một câu chuyện.

Bùi Tiến Tuấn cũng sử dụng không gian âm một cách hiệu quả, điều thường thấy trong tranh Nhật Bản. Nhưng thay vì tạo ra những khoảng trống tĩnh lặng của thiên nhiên như trong các bức họa truyền thống, anh tạo ra khoảng không suy tư xung quanh người phụ nữ – nơi mà người xem có thể tự do tưởng tượng và kết nối cảm xúc với nhân vật.

Bùi Tiến Tuấn, “Tuổi mộng mơ” (2024).

Một hơi thở quốc tế

Tranh của Bùi Tiến Tuấn có thể dễ dàng treo trong những phòng trưng bày ở Paris hay New York mà không lạc lõng. Bởi dù chất liệu và nguồn cảm hứng mang đậm bản sắc Việt Nam, anh vẫn kết nối được với những giá trị thẩm mỹ toàn cầu. Những nhân vật của anh không chỉ là phụ nữ Việt Nam – họ là người phụ nữ của thời đại này: bí ẩn, độc lập, và luôn mang trong mình một câu chuyện chưa kể.

Bùi Tiến Tuấn là một nghệ sĩ đáng để chúng ta chú ý, không chỉ vì cách anh làm mới tranh lụa Việt Nam mà còn vì cái nhìn sắc sảo và đầy nhân văn của anh về con người. Trong thế giới nghệ thuật đang ngày càng bị chi phối bởi tốc độ và sự hào nhoáng, tranh của anh như một lời nhắc nhở: cái đẹp đôi khi nằm trong những điều tinh tế, nhẹ nhàng nhưng khó nắm bắt.

Ở đâu đó trong một căn phòng yên tĩnh, người ta sẽ thấy mình đứng lặng trước tranh của anh – để chiêm ngưỡng, để suy tư, và để thấy một phần nào đó của chính mình trong những nhân vật ấy.