Trong bài luận vào năm 1983 mang tên “Towards a Critical, Regionalism, Six Points of an Architecture of Resistance”, Kenneth Frampton đã thảo luận về một cách tiếp cận mới đối với kiến trúc mang tên chủ nghĩa phê bình khu vực. Cách tiếp cận này dựa trên đặc điểm khí hậu, địa hình hay địa chất, như một ý tưởng phản biện lại chủ nghĩa hiện đại và chủ nghĩa hậu hiện đại.

Ở một khía cạnh nào đó, chủ nghĩa phê bình khu vực giống như một đứa trẻ thừa hưởng đặc tính tốt đẹp của thế hệ trước, nhưng nỗ lực hoàn thiện mình bằng cách phủ nhận và né tránh những điểm yếu của “đàn anh”.

Säynätsalo Town Hall / Alvar Aalto

Giống như chủ nghĩa hiện đại, nó tìm cách thúc đẩy những phẩm chất tiến bộ phổ quát trong các tòa nhà nhưng bác bỏ tình trạng thiếu bản sắc và tính đồng nhất cứng nhắc. Giống như chủ nghĩa hậu hiện đại, nó xem xét sự nhạy cảm về văn hóa và kiến trúc địa phương, nhưng từ chối cách trang trí rườm rà trừ khi phải mang một giá trị đích thực.

Như thế nào là chủ nghĩa phê bình khu vực?

PC CARITAS / architecten de vylder vinck taillieu

Chủ nghĩa phê bình khu vực (Critical Regionalism) đề xuất một công trình kiến trúc nên nắm bắt những ảnh hưởng toàn cầu bằng cách bắt nguồn từ bối cảnh mà công trình mọc lên.

Đây là khái niệm kiến trúc có ảnh hưởng, xuất hiện tại Venice Architecture Biennale vào năm 1980, giám tuyển bởi Paolo Portoghesi với tựa đề The Presence of The Past. Phiên bản biennale này khám phá hướng đi thực tiễn sau chủ nghĩa hiện đại, và quá trình xúc tác quốc tế với chủ nghĩa hậu hiện đại. Thế nhưng, Kenneth Frampton là một trong những giám tuyển không đồng ý với cách giải thích có phần bắt chước này về di sản văn hóa. Ông cho rằng cách để kiến trúc vượt ra khỏi chủ nghĩa hiện đại mà không quay trở lại ngôn ngữ kiến trúc của quá khứ là chủ nghĩa phê bình khu vực.

Chủ nghĩa phê bình khu vực được đặt tên lần đầu tiên bởi nhà lý thuyết kiến trúc Alexander Tzonis và Liane Lefaivre vào đầu những năm 1980, sau đó được Frampton sử dụng như một thái độ phản bác chủ nghĩa hiện đại và hậu hiện đại.

PC CARITAS / architecten de vylder vinck taillieu

Ta không nên nhầm lẫn khái niệm này với chủ nghĩa khu vực theo nghĩa kiến trúc bản địa (Regionalism) – một kiến trúc cụ thể cho một khu vực nhất định. Chủ nghĩa phê bình khu vực là một vị trí trung gian, nơi tính phổ quát gặp gỡ các yếu tố bắt nguồn từ đặc điểm riêng của một địa điểm. Chẳng hạn như công trình của Alvar Aalto, Jørn Utzon, Alvaro Siza, và sau đó là Louis Barragan hoặc Carlos Ruis Villanueva, thể hiện việc các kiến trúc sư tập trung vào ngoại vi của hệ thống starchitect.

The Building on the Water / Álvaro Siza + Carlos Castanheira

The Building on the Water / Álvaro Siza + Carlos Castanheira

Chủ nghĩa phê bình khu vực là phương pháp nhằm nâng cao chất lượng cảnh quan, trái ngược với sự chồng chất của hình thức lên địa hình hiện có. Đồng thời, nó liên quan đến mối quan hệ tương hỗ giữa bối cảnh và các đối tượng kiến trúc mới, đề xuất các tham chiếu đến định nghĩa địa phương về không gian, giới hạn, công cộng và tư nhân. Chủ nghĩa phê bình khu vực tìm cách tích hợp các phẩm chất như ánh sáng địa phương, địa chất vào khuôn khổ kiến trúc đương đại, thúc đẩy sự nhạy cảm về mặt xúc giác, nhấn mạnh giá trị trải nghiệm của địa điểm.

Bio-climatic Preschool / BC architects

Giá trị thực tiễn của chủ nghĩa phê bình khu vực chính là sự liên kết với bối cảnh địa điểm. Ý tưởng của Frampton về một kiến trúc nhạy cảm với địa chất, vật chất hay các đặc thù của một địa điểm vẫn có giá trị lớn đến ngày hôm nay. Một số đội ngũ kiến trúc sư như công ty BC Architects & Studies của Bỉ vẫn cho rằng khái niệm này phù hợp với thực hành sáng tạo của đơn vị, bởi nó cung cấp một khuôn khổ để làm trung gian giữa địa phương và toàn cầu, giữa tham chiếu lịch sử, văn hóa và các chiến lược thiết kế đương đại.

Luis Barragán đã sử dụng ánh sáng khiến chúng ta nhìn thấy màu sắc

Đồng thời, trong một thế giới nơi mà kiến trúc càng ngày càng bị đồng nhất, chủ nghĩa phê bình khu vực cung cấp một phương pháp để kiến trúc sư xem xét và nghiên cứu địa phương để tạo ra một kiến trúc bền vững hơn. Thiết kế sinh khí hậu đương đại, sử dụng vật liệu địa phương và carbon thấp là những hướng đi thực tiễn lấy cảm hứng từ chủ nghĩa phê  bình khu vực.

Theo archdaily, medium…