Gần đây, “chuyển biến thực vật” (vegetal turn) trong thực hành giám tuyển và triết học sinh thái đã nỗ lực công nhận vai trò trung tâm nhưng bị phớt lờ của thực vật, từ đó tìm ra những phương thức tưởng tượng để gắn kết chúng. “The Botanical Mind: Art, Mysticism and the Cosmic Tree” là một trong những triển lãm thể hiện xuất sắc thông điệp này.

Triển lãm sắp tới mang tên “The Botanical Mind: Art, Mysticism and the Cosmic Tree” tại Camden Art Centre, London là một bước ngoặt trong quỹ đạo này. Sử dụng trí sáng tạo và phê phán, triển lãm tiết lộ và điều chỉnh khuynh hướng hiện đại đối với những vấn đề mà nhà khoa học Monica Gagliano gọi là “plant blindness” (Hội chứng mù thực vật).

“Plant blindness” ngày càng lan rộng trong cộng đồng loài người và tồn tại, phát triển nghiễm nhiên đến nỗi gieo rắc nỗi sợ hãi rõ rệt cho hành tinh chúng ta. Theo nghĩa rộng nhất, đó là xu hướng con người bỏ mặc thiên nhiên, lãnh đạm với môi trường xung quanh và phớt lờ tầm quan trọng của thực vật đối với toàn bộ hệ sinh quyển và con người.

Chương trình dự kiến sẽ khai mạc vào giữa tháng 04 vừa qua nhưng do sự bùng phát của đại dịch Covid-19, đội ngũ Camden Art Centre linh hoạt tạo ra những cách thức tiếp cận khác nhau để độc giả toàn cầu có thể hình dung và cảm nhận thông điệp của những tác phẩm sẽ trưng bày trong triển lãm. Kết quả, The Botan Mind Online, trang web chuyên tìm hiểu các chủ đề chính của triển lãm đã ra đời với sự kết hợp của nhiều nghệ sĩ, nhà văn, nhạc sĩ và triết gia.

Triển lãm Botanical Mind: Mối quan hệ giữa nghệ thuật và sinh thái

Annie Besant và C. W. Leadbeater, “Seeing of Music: The Music of Gounod from Thought Forms” (1905)

Botan Mind Online mở đầu bằng một video giới thiệu do giám tuyển Gina Buenfeld và Martin Clark dẫn dắt. Họ đưa ra một bản tóm tắt ngắn gọn và ấn tượng về hành trình dự án qua một loạt chủ đề liên kết phức tạp như trí thông minh thực vật (plant intelligence), mẫu và hình học (patterns and geometrys), âm nhạc và hòa âm, loại ảo giác (psychedelia), và khái niệm cây như “axis mundi”. Cùng nhau, những khía cạnh này chỉ ra “một trí thông minh được mã hóa theo mô hình thiên nhiên” – một bộ óc thực vật.

Nền tảng trực tuyến dựa trên nhiều quan điểm đưa ra các lựa chọn thay thế cho chủ nghĩa duy lý phương Tây: triết gia và nghệ sĩ tự học, các nền văn hóa bản địa từ rừng nhiệt đới Amazon, và các cuộc điều tra gần đây về đời sống tâm lý của thực vật. Như vậy, việc hiểu biết về thực vật có thể giúp thử thách tính phân chia nhị nguyên tàn phá, đặc trưng cho nhiều tư tưởng thời kỳ hậu khai sáng của phương Tây.

Steve Reinke và James Richards, “Studio research and production materials for When We Were Monsters” (2020)

Không dừng lại ở đó, The Botanical Mind còn là nỗ lực đáng trân trọng để đạt được những gì mà triết gia sinh thái Michael Marder mô tả như việc “gặp gỡ” thực vật theo cách riêng trong khi vẫn công nhận những thay đổi căn bản của chúng. Điều này có thể thấy trong tác phẩm của Adam Chodzko mang tên “O, you happy roots, branch and mediatrix” (2020). Bộ phim sử dụng thuật toán để quét đoạn phim về một khu rừng để truy tìm mật mã, dấu vết trực quan của một ngôn ngữ bí mật được tạo ra bởi nhà huyền bí Kito giáo thế kỷ 12 – Hildegard von Bingen.

Chodzko đã gán mật mã âm thanh từ tác phẩm hợp xướng của Hildegard và sử dụng chúng để đánh vần tên thực vật thực và trong trí tưởng tượng. Trang web này có một đoạn từ tác phẩm, và theo câu nói của các giám tuyển: “những nỗ lực để đạt được ý tưởng về sự chuyển đổi của thực vật – cùng lúc cả quá trình và kinh nghiệm của nó.”

Hildegarde von Bingen, “Liber Divinorum Operum (The book of divine works)” (Thế kỷ 13)

Ở một điểm khác trên trang web, các ý tưởng và hình ảnh thu thập được chia sẻ dưới loạt tiêu đề kỳ dị như: “Sacred Geometry” (Hình học Thiêng liêng), “The Cosmic Tree” (Cây Vũ trụ) và “Astrological Botany” (Thực vật Chiêm tinh học). Chương “Indigenous Cosmologies” giải thích bằng cách nào những mẫu được tìm thấy trong thiên nhiên là hình học thiêng liêng cơ bản được tìm thấy trong bối cảnh thị giác và âm nhạc của cộng đồng người Amazon bản địa, nhiều người tin rằng những mô hình này đan kết vũ trụ với nhau.

Triển lãm cũng tập trung đặc biệt vào người Yawanawá, nhóm này đã được Camden Art Centre làm việc cùng để phát triển một tác phẩm nghệ thuật mới cho The Botanical Mind, kết hợp cùng Delfina Muñoz de Toro – nghệ sĩ thị giác và nhạc sĩ người từ Argentina. Kết quả là hai bộ phim nhân chủng học thực nghiệm và sê-ri bản ghi âm khí quyển của Priscilla Telmon và Vincent Moon, được trình bày cùng các bức ảnh và tác phẩm âm nhạc của Muňoz de Toro.

DAS INSTITUT, “Dark Codex (detail)” (2016)

Trong khi đó, chương “Vegetal Ontology” tập trung vào chủ đề tạo mẫu và áp dụng nó vào các chức năng sinh học của thực vật. Ví dụ, “Relational process drawing” của Gemma Anderson được thực hiện dưới sự cộng tác của một nhà sinh học tế bào và triết gia khoa học. Họ tái tưởng tượng các mô hình năng lượng của đời sống thực vật bằng cách thể hiện mối quan hệ giữa các quá trình ở cấp độ phân tử, tế bào và sinh vật như các tác phẩm âm nhạc hoặc nhảy vũ đạo.

Nhiều nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng thực vật gửi các tín hiệu và chất dinh dưỡng thông qua các chuỗi nấm rễ cộng sinh (symbiotic fungi) hay còn gọi là “wood wide web” (mạng lưới gỗ rộng). Botanical Mind Online sử dụng hiệu quả giao tiếp song song giữa thực vật và internet, sử dụng cấu trúc phi tuyến tính phân nhánh của một trang web siêu liên kết để gợi ý một cách tinh tế các hình thức thực vật và tạo ra nguồn tài nguyên phong phú về tư duy đa chiều.

Trái: C.G. Jung, The Tree of Life, Phải: C.G. Jung, The Philosophical Tree

Trong thời gian khủng hoảng này, bạn đọc có thể dành thời gian cộng hưởng với đời sống thực vật để có dịp chiêm nghiệm và khám phá sự biến đổi nội tâm.

Bạn có thể truy cập Botanical Mind Online tại www.botanicalmind.online/. Nền tảng trực tuyến và triển lãm sắp tới tại Camden Art Center sẽ do Gina Buenfeld và Martin Clark giám tuyển.

hyperallergic