Ký ức Việt Nam của David Thomas trong những năm tháng ấy, không phải khói lửa sa trường khốc liệt, mà là những nụ cười trẻ thơ, cùng tinh thần quật cường và khao khát hoà bình bất diệt của người Việt.

Tháng 6 năm 1969, David Thomas, một chàng trai trẻ đến từ thành phố Portland, tiểu bang Maine (Hoa Kỳ) đã tạm biệt người vợ mới cưới để gia nhập hàng ngũ 58.000 lính Mỹ tham dự cuộc chiến tại Việt Nam. Anh đóng quân ở Pleiku, vùng đất đầy nắng gió Tây Nguyên trong hơn 1 năm rồi quay về quê hương sau khi kết thúc quân dịch, trong lòng luôn giữ những kỉ niệm không phải là hình ảnh gió bụi sa trường hay mùi khói súng nồng khét, mà là nụ cười của những đứa trẻ vùng cao nguyên mỗi khi chúng vây quanh chiếc xe jeep mà người lính trẻ dừng lại ở bất kì buôn làng nào.

“Việt Nam – chiến tranh” dường như là một câu cửa miệng, một suy nghĩ thường trực của bất kì người Mỹ nào trong những năm tháng ấy, nhưng với David Thomas, ông phát hiện ra những điều đẹp đẽ khác của vùng đất và con người nơi đó, những tâm hồn đẹp đẽ đầy chất thơ, niềm khao khát hòa bình và sự quật cường vượt qua mọi gian khó thời chiến.

David Thomas, “Vô đề – Untitled” (1921), in kỹ thuật số, 8 x 10 inches

David Thomas quay trở lại Việt Nam vào năm 1987 trong một nỗ lực cá nhân đầy giản dị, tìm về đất nước mà ông đã tham gia chiến tranh vào thời trai trẻ, để tìm cách kết nối và hàn gắn quá khứ. Ông đã không biết rằng chuyến đi đó khởi đầu cho hàng chục chuyến di chuyển giữa Hoa Kỳ – Việt Nam trong suốt hơn 30 năm sau, cho tới hôm nay. Hơn 30 năm ấy đã biến Việt Nam đã trở thành một phần trong cuộc đời ông, một quê hương thứ hai, một vùng đất với nhiều người thân, bè bạn, những gắn kết tình cảm và tâm hồn, nơi chốn mà khiến trái tim ông thuộc về đó.

Mùa hè năm 1988, tổ chức phi lợi nhuận Indochina Arts Partnership (tạm dịch: Hiệp Hội Nghệ thuật Đông Dương), viết tắt là IAP, được David Thomas sáng lập. IAP nhanh chóng trở thành một cầu nối văn hóa nghệ thuật và ngoại giao nhân dân giữa hai quốc gia Việt Nam và Hoa Kỳ ngay ở thời điểm ấy. Trong hơn 30 năm, IAP đã kiến tạo và điều hành hàng chục chương trình trao đổi nghệ thuật lớn nhỏ, đưa hàng trăm nghệ sĩ, trí thức Việt Nam sang thăm và làm việc tại Hoa Kỳ, cũng như hàng chục nghệ sĩ, trí thức Hoa Kỳ tới Việt Nam.

“Chẳng bên nào thắng cuộc chiến vừa qua, và cũng chẳng có ai sẽ thắng cuộc chiến sắp tới” – Eleanor Roosevelt

IAP cũng là nơi đầu tiên tổ chức hai triển lãm nghệ thuật lớn, “Nghìn Trùng Xa Cách – An Ocean Apart” (1990 – 1994) và “Nhìn từ Hai Phía – As Seen By Both Side” (1995 – 2000), trước và sau thời điểm bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam vào năm 1995. Hai triển lãm này giới thiệu các tác phẩm của nhiều nghệ sĩ quan trọng đương thời của hai quốc gia, được di chuyển để trưng bày ở các bảo tàng lớn vòng quanh nước Mỹ và Việt Nam, trở thành một trong những sự kiện văn hóa nghệ thuật tiêu biểu về ngoại giao, chính trị và văn hóa vào những năm tháng đó.

David Thomas, “Sự ra đời của một bông hoa – Birth of a Flower” (1978), in Litho và in kỹ thuật số, 14 * 22 inches

Trong những năm tiếp theo, IAP tổ chức đều đặn các chương trình Nghệ sĩ Lưu trú (Artist-in-Residence), mời và hỗ trợ cho nhiều nghệ sĩ và trí thức Việt Nam sang sống và làm việc tại Boston. Nghệ sĩ thuộc nhiều thế hệ, vùng miền trên khắp Việt Nam đã được tạo điều kiện sang Mỹ làm việc, học tập và trao đổi ở nước bạn, không chỉ là những chương trình chuyên môn về nghệ thuật, mà thực sự đã là những hoạt động hàn gắn, kiến tạo sự hiểu biết lẫn nhau về nhiều mặt trong đời sống vật chất và tinh thần, của hai dân tộc từng có một quá khứ chung nhiều đau thương.

“Nếu chúng ta không kết thúc chiến tranh, chiến tranh sẽ kết thúc chúng ta” – H.G. Wells

Triển lãm “David Thomas và Những Người Bạn” tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (Hà Nội) giới thiệu những sáng tác đồ họa của David Thomas trong giai đoạn chống chọi lại căn bệnh Parkinson trong những năm vừa qua, căn bệnh được xác định là một trong những hậu quả của việc tiếp xúc với chất độc Màu Da Cam mà có lẽ bị nhiễm trong chiến tranh.

Toàn bộ loạt sáng tác tranh in này cũng được trưng bày trong triển lãm “Finding Parkinson” giữa David Thomas và các nghệ sĩ đồ họa Boston, tại Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng vào trung tuần tháng 4. Triển lãm “David Thomas và Những Người Bạn” cũng trưng bày sáng tác của 21 nghệ sĩ Việt Nam, những người từng được mời tham gia các triển lãm và chương trình trao đổi văn hóa nghệ thuật do IAP tổ chức và tài trợ, trong quãng thời gian 30 năm từ 1989 đến 2019.

David Thomas, “Vô đề – Untitled” (1988), in Litho và in kỹ thuật số, 22 x 30 inches

Vượt lên trên những trao đổi nghề nghiệp giữa nghệ sĩ với nghệ sĩ, họ và David Thomas chia sẻ những tình cảm và giá trị tinh thần chung: về vẻ đẹp của nghệ thuật, về sự hàn gắn và kết nối của cảm xúc và thẩm mỹ, về sự đồng hành trong cuộc sống, về một quá khứ và về cái nhìn chung tới tương lai. Bằng nghệ thuật, họ đã trở thành những người bạn vong niên và là những chứng nhân văn hóa của ba thập kỉ nỗ lực chữa lành một cuộc chiến kéo dài 20 năm giữa hai bờ đại dương, mà may mắn thay nó đã kết thúc.

Nguyễn Anh Tuấn

Nguyên Quản lí chương trình IAP tại Việt Nam

(Toàn bộ thông tin và hình ảnh do ban tổ chức cung cấp)

“Tôi lo sợ rằng sự tiến triển của bệnh Parkinson sẽ ngăn cản tôi hoàn thành loạt sáng tác này. Liệu các hội chứng suy giảm thể chất và nhận thức có ngăn cản tôi tìm ra câu trả lời cho những câu hỏi mà tôi tự đặt ra không? Hay sự phát triển các triệu chứng này sẽ lại biến thành vật liệu bổ trợ cho sáng tác của tôi? Chỉ có thời gian mới trả lời được câu hỏi đó” – David Thomas

David Thomas, “Phong cảnh cho Ngày mai – Landscape for Tomorrow” (1978), in Litho và in kỹ thuật số, 14 x 20 inches

Lê Lạng Lương, “Hiện vật 01” (Object no.01) (2017), đồng, cao 40 cm

Vũ Kim Thư, “Thời Sự” (News) (2021), mực nho trên giấy Washi và giấy Zó, đèn LED, 17 x 23 x 17 cm

Vũ Bạch Liên, “Tái sinh” (Rebirth) (2023), bút kim, chì than trên giấy, 80 x 110 cm

Phạm Huy Thông, “Thoát Xác” (Disembodying) (2023), mũ quân đội cũ hàn inox, 23 x 23 x 35 cm

Lê Kinh Tài, “Soi gương 2” (Mirror no. 2) (2021), sơn dầu trên toan, 60 x 80 cm

THÔNG TIN TRIỂN LÃM

– Thời gian: 25.04 – 29.04.2023

– Địa điểm: Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, 66 Nguyễn Thái Học, Ba Đình, Hà Nội, Việt Nam

– Nghệ sỹ tham gia: David C. Thomas, Bùi Hải Sơn, Đào Châu Hải, Đặng Thị Dương, Đặng Xuân Hòa, Lê Huy Tiếp, Lê Kinh Tài, Lê Lạng Lương, Lê Quốc Việt, Lê Thị Hiền, Lê Thừa Tiến, Nguyễn Ngọc Lâm, Nguyễn Thị Kim Chi, Nguyễn Quang Thắng, Nguyễn Thế Sơn, Nguyễn Vũ Quyên, Phạm Huy Thông, Phan Cẩm Thượng, Phan Oánh, Trần Lương, Vũ Bạch Liên, Vũ Kim Thư.

– Đơn vị tổ chức và bảo trợ triển lãm: Hội Mỹ thuật Việt Nam và Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.

– Các đơn vị đồng bảo trợ: bà Tuyền Nguyễn, Quỹ Kim Long và Thanh Uy Gallery, G. Bee CHUA (Zen Collection) và Patron Art Space.

– Các sáng tác của David C. Thomas trưng bày trong triển lãm này là một phần của chương trình Photo Hanoi 23 – Biennale nhiếp ảnh quốc tế đầu tiên tại Việt Nam, do Viện Pháp tại Hà Nội khởi xướng.