Ẩm thực Trung Hoa tựa như một bức tranh sơn thủy hữu tình, nơi mỗi món ăn không chỉ là sự kết hợp của nguyên liệu và gia vị mà còn chứa đựng chiều sâu văn hóa, lịch sử và triết lý nhân sinh. Đó là sự hài hòa giữa hương – sắc – vị, là sự cân bằng của âm – dương, là hành trình từ cung đình xa hoa đến những quán ăn dân dã, nơi mỗi bữa cơm đều mang theo hơi thở của nghìn năm lịch sử.

​Ẩm thực Trung Hoa từ lâu đã thu hút sự chú ý và ngưỡng mộ của nhiều người yêu ẩm thực trên thế giới. William Drew, người phụ trách nội dung của bảng xếp hạng World’s 50 Best Restaurants từng đánh giá cao một nhà hàng Trung Hoa mang tên The Chairman: “Đó là một nhà hàng giản dị, không rườm rà, không dùng mánh lới quảng cáo. Họ chỉ đơn giản tập trung tạo ra các món Quảng Đông tuyệt vời.” Hay như chính Danny Yip, chủ nhà hàng The Chairman ở Hong Kong đã nhấn mạnh sự phong phú và kỹ thuật nấu ăn đa dạng của ẩm thực Trung Hoa. Ông chia sẻ: “Ẩm thực Trung Quốc có nền tảng vững chắc, phong phú trong kỹ thuật nấu ăn. Nguyên liệu của chúng tôi rất đa dạng.”

Bản giao hưởng của hương vị từ Bắc tới Nam

Lãnh thổ Trung Hoa rộng lớn, cảnh sắc thiên nhiên muôn màu đã dệt nên một nền ẩm thực đa dạng, mỗi vùng miền lại có những đặc trưng riêng biệt, phản ánh phong cách sống và khẩu vị tinh tế của những con người nơi đó.

Món ăn vịt quay Bắc Kinh nổi tiếng của đất nước Trung Quốc

Nhắc đến ẩm thực Trung Quốc, mọi người thường nhớ ngay tới món vịt quay Bắc Kinh hay dimsum, bánh bao… Và ẩm thực Bắc Kinh như một lẽ tự nhiên, cũng ăn sâu vào tiềm thức của những người biết tới Trung Quốc thông qua màn ảnh, báo chí… Mấy ai biết rằng, từ vùng đất miền Bắc lạnh giá Sơn Đông với nền ẩm thực trọng lúa mì lại là nơi khởi sinh ra phong cách ẩm thực miền Bắc mà điển hình là Bắc Kinh với những món ăn như vịt quay Bắc Kinh giòn rụm óng ả, bánh nướng nhân thịt đậm gia vị miền Bắc đặc trưng, mì xào tương đen (món ăn gốc của món mì tương đen Hàn Quốc) bóng bẩy hay món sườn xào chua ngọt kích thích vị giác…

Ẩm thực Sơn Đông vốn tràn đầy tinh thần mạnh mẽ và sự tươi mới, đậm đà, dần trở thành một phong cách nổi bật ảnh hưởng tới ẩm thực miền Bắc Trung Quốc một cách rõ rệt. Ngay trong cung đình, vương phủ cao sang thì những đầu bếp kỳ cựu nhất thường có gốc gác đến từ Sơn Đông. Họ là những người phụ trách bữa cơm hàng ngày cùng các bữa yến tiệc đầy xa xỉ của vua chúa và phi tần. Ẩm thực Sơn Đông mà sau này lan dần sang Bắc Kinh, đã gây ảnh hưởng sâu sắc nhờ các món ăn mang vị mặn tự nhiên, sử dụng nước dùng phong phú, nổi bật với những món hầm công phu như gà hấp muối, súp vi cá. Đặc biệt, các tỉnh miền Bắc Trung Hoa thường sử dụng bột mì làm món ăn chính (no) với những món như mì sợi, bánh bao…

Men dọc xuống phía Nam, ta bắt gặp nền ẩm thực của vùng Tây Nam đầy thách thức vị giác hay vùng ven biển phía Đông với ẩm thực Giang Tô tinh tế, giàu bản sắc. Nếu như ẩm thực Tứ Xuyên nổi bật với vẻ cay nồng, kích thích mọi giác quan bằng vị tê cay của tiêu, vị nồng nàn của ớt sấy khô, tạo nên một bản hoà tấu hương vị mạnh mẽ, sâu lắng thì ẩm thực Giang Tô lại rất đỗi nhẹ nhàng và tinh tế, chú trọng vào kỹ thuật chế biến tỉ mỉ, giữ được độ tươi ngon tự nhiên của nguyên liệu, khiến mỗi món ăn như một tác phẩm nghệ thuật.

Đi tiếp hành trình về phía Đông Nam, ẩm thực Quảng Đông hiện ra thật thanh đạm nhưng cầu kỳ và đa dạng, mang hơi thở của sự hiện đại ẩn sâu dưới vỏ bọc duy mỹ. Phải nói rằng, ẩm thực Quảng Đông mà trọng tâm là ẩm thực Hongkong đều có vẻ ngoài bóng bẩy, đẹp mắt và lộng lẫy chẳng kém những vùng khác. Thế giới mê mẩn các món ăn Quảng Đông như dimsum, chân gà tàu xì, cơm rang bào ngư… và chúng ta không thể biết rằng đôi khi chỉ từ một xửng dimsum nhỏ bé lại chứa đựng cả một nền văn hóa sâu sắc tới vậy.

Bên cạnh đó, ẩm thực Trung Hoa còn vô số trường phái khác như Hồ Nam, Phúc Kiến, An Huy… Tất cả tạo nên một bản giao hưởng hương vị kéo dài suốt hàng nghìn năm, tuy không ngừng biến đổi dưới sự chảy trôi của thời cuộc nhưng vẫn giữ vững cốt lõi tinh hoa, cầu kỳ đặc trưng của ẩm thực Á Đông.

Triết lý ẩm thực xứ Trung – Khi món ăn trở thành biểu tượng văn hóa

Người Trung Hoa quan niệm rằng một món ăn ngon không chỉ thỏa mãn vị giác mà còn phải cân bằng với quy luật tự nhiên. Họ là những người tin tưởng và phát triển nền ẩm thực dựa trên nguyên tắc âm dương hòa hợp với việc chọn thực phẩm theo mùa màng, ưu tiên nguyên liệu và gia vị địa phương để duy trì không chỉ sức khỏe mà còn sâu xa hơn là văn hóa. Sự kết hợp của ngũ vị từ chua, cay, mặn, ngọt đến cả vị đắng cũng chính là biểu hiện của triết lý nhân sinh, nơi mọi cung bậc và dấu ấn của hương vị đều có chỗ đứng.

Hơn cả ý niệm nghệ thuật, ẩm thực Trung Hoa cũng như ẩm thực của nhiều vùng đất khác trên thế giới, là sự kết nối giữa thiên nhiên và con người, giữa quá khứ và hiện tại, giữa những gì bình dị giản đơn nhất đến những gì hoa lệ nhất. Bạn có thể tìm thấy món ăn rẻ nhất thế giới tại Trung Quốc chỉ với vài xu, nhưng cũng có thể phải bỏ ra cả núi tiền để thưởng thức những món ăn sang trọng, xa xỉ, lộng lẫy bậc nhất thế giới tại quốc gia này.

Theo Andrew Wong, bếp trưởng và chủ nhà hàng A. Wong tại London đã chia sẻ rằng cuộc cách mạng văn hóa đã thúc đẩy sự phát triển ẩm thực Trung Quốc toàn cầu. Ông nhận định: “Trong cuộc cách mạng văn hóa, các đầu bếp giỏi đã di cư đến Anh, Mỹ, Canada… Điều này rất quan trọng vì nó thúc đẩy sự phát triển ẩm thực của Trung Quốc toàn cầu.” Có thể thấy, người Trung Quốc trọng văn hóa, và ẩm thực – thứ đồng hành cùng đời sống hàng ngày của con người, lại là kênh truyền tải văn hóa ngắn gọn và hiệu quả nhất.

Từ cung đình đến dân gian – Hai thế giới, một tinh thần

Những bữa tiệc cung đình xa hoa, nơi mỗi món ăn đều là kiệt tác, không chỉ phản ánh sự tráng lệ của vương triều mà còn thể hiện đỉnh cao của nghệ thuật chế biến. Tại Tử Cấm Thành, những món như súp bào ngư, tổ yến, vịt quay Bắc Kinh được chế biến công phu, cầu kỳ đến từng chi tiết nhỏ nhất. Ngay tại Việt Nam, ẩm thực cung đình Việt cũng có những tham khảo nhất định về cách bài trí, sắp xếp món ăn cùng với sự quy chuẩn mang tính hệ thống của ẩm thực cung đình Trung Hoa. Còn về cốt lõi món ăn, ẩm thực Trung Hoa hàm chứa căn tính người Hoa Hạ, vừa đậm đặc bản sắc riêng lại vừa uyển chuyển, linh hoạt mà “vươn vòi bạch tuộc” đi khắp các vùng miền xung quanh.

Những bữa tiệc cung đình xa hoa, nơi mỗi món ăn đều là kiệt tác

Trái ngược với sự xa hoa ấy, ẩm thực dân gian lại mang nét mộc mạc, đời thường nhưng vẫn đầy sức hút. Một bát hoành thánh nóng hổi, một xiên thịt nướng thơm lừng nơi góc phố hay chiếc bánh bao trắng mềm tan ngay trên đầu lưỡi – tất cả đều là tinh hoa của một nền văn hóa lâu đời. Chính sự dung hòa giữa hai thế giới này đã khiến ẩm thực Trung Hoa mang một sức hấp dẫn bền bỉ theo năm tháng.

Ẩm thực Trung Hoa không chỉ dừng lại trong biên giới của nó mà còn lan tỏa ra khắp thế giới, có biến đổi, có thích nghi nhưng chưa bao giờ đánh mất linh hồn. Một nền ẩm thực không chỉ để ăn, mà còn để cảm nhận, để sống trong, để nhớ về. Ẩm thực Trung Hoa cho thế giới thấy sức sống mạnh mẽ, sự lan tỏa và len lỏi tới mọi vùng đất trên địa cầu này và chính sức sống ấy đã vượt qua cả thời gian, địa lý và xung đột văn hóa để góp phần định hình nên bức tranh ẩm thực muôn màu muôn vẻ như hiện tại. Có thể thấy nền ẩm thực của vùng đất này đã làm tốt vai trò truyền tải văn hóa sâu dày ẩn dưới bề dày lịch sử hàng trăm ngàn năm.

Từ một bàn tiệc xa hoa đến một quán ăn ven đường, từ một món ăn cung đình cầu kỳ đến một bữa cơm gia đình giản dị – mọi thứ đều chứa đựng một câu chuyện, một triết lý, một tinh thần bất diệt. Đó chính là điều làm nên sự trường tồn, hấp dẫn, cá tính của nền ẩm thực nổi tiếng và sâu dày bậc nhất thế giới.

Bài: Hà Chuu