Khi các quốc gia áp đặt lệnh phong tỏa để ngăn chặn đại dịch -19, có rất nhiều công ty công nghệ đã tung ra các ứng dụng điện thoại để theo dõi việc đi lại của công dân và việc họ tiếp xúc với ai, cung cấp cho các quan chức một công cụ quan trọng để hạn chế rủi ro lây nhiễm.

Công nghệ này có thể giúp ngăn chặn sự gia tăng mới của các ca lây nhiễm Covid-19 khiến các bệnh viện tê liệt, giết chết hơn 501.000 người trên toàn thế giới chỉ trong sáu tháng (tính đến ngày 28/6). Mặc dù sử dụng ứng dụng và công nghệ dựa trên tinh thần tự nguyện, các chính phủ khác thực thi chính sách áp đặt vì các chuyên gia y tế cho biết ít nhất 60% dân số cần kích hoạt chúng để theo dõi liên lạc có hiệu quả.

Tuy nhiên, những người ủng hộ quyền riêng tư lại cảnh báo rằng việc tiếp cận chưa từng có vào dữ liệu cá nhân có thể bị chính quyền hoặc thậm chí bên thứ ba khai thác, dù đã có cam kết rằng thông tin sẽ được giữ bí mật. Tình hình vẫn còn khá nguy hiểm khi vẫn có một tỷ lệ nhỏ dân số ở nhiều vùng bị nhiễm coronavirus mới, đồng nghĩa với việc vẫn còn số lượng lớn người có nguy cơ nhiễm bệnh.

Dưới đây là những phương pháp khác nhau được áp dụng kể từ khi các trường hợp Covid-19 đầu tiên được báo cáo ở Trung Quốc vào tháng 12 năm ngoái, và những gì các quan chức học được từ kinh nghiệm của họ.

Những người đeo mặt nạ đi bộ dọc theo phố mua sắm Hanjie ở Vũ Hán

Châu Á

Các quốc gia châu Á là những bên đầu tiên tung ra các ứng dụng truy vết, trong đó Trung Quốc tung ra một số ứng dụng sử dụng định vị địa lý trực tiếp thông qua mạng điện thoại di động hoặc dữ liệu được tổng hợp từ các trạm kiểm soát tàu hỏa và đường hàng không hoặc đường cao tốc.

Việc sử dụng các ứng dụng này là có hệ thống và bắt buộc, và đóng một vai trò quan trọng trong việc cho phép Bắc Kinh gỡ bỏ các lệnh phong tỏa trong khu vực và ngăn chặn các đợt bùng phát lại từ đầu tháng Tư.

Mọi người được xếp hạng xanh, vàng hoặc đỏ dựa trên lịch sử di chuyển của họ và tiếp xúc với những người bị nhiễm bệnh, để xác định xem họ có thể đi du lịch hoặc vào các khu vực công cộng hay không.

Về phần mình, Hàn Quốc đã đưa ra cảnh báo trên điện thoại di động các địa điểm mà bệnh nhân bị nhiễm bệnh đã đến thăm và ra lệnh cài đặt ứng dụng theo dõi trên điện thoại của những người buộc phải cách ly. Đây là biện pháp mạnh đã giúp hạn chế số lượng tử vong chỉ còn vài trăm người trong tổng dân số 51 triệu.

Tại Hồng Kông và Đài Loan, nơi đã cố gắng hạn chế số ca tử vong mặc dù ở gần Trung Quốc, các quan chức sử dụng GPS và Wi-Fi để theo dõi nghiêm ngặt đối với những người bị cách ly.

Nhưng hầu hết các quốc gia khác dùng các ứng dụng truy vết qua Bluetooth mang tính tự nguyện và để chính quyền có thể “nhìn thấy” khi thiết bị của hai người tiếp xúc gần gũi.

Các quan chức cho biết danh tính thực tế được mã hóa và bất kỳ ai nhận được cảnh báo sẽ không biết ai là người gây ra mối đe dọa lây nhiễm tiềm tàng, nhưng những cam kết đó không trấn an được nhiều người.

Được tung ra vào tháng 4, ứng dụng CovidSafe của Úc đã được tải xuống 6,1 triệu lần bởi khoảng 15 triệu người dùng điện thoại thông minh, mặc dù không có dữ liệu về số lượng vẫn hoạt động hàng ngày.

Chính phủ Ấn Độ đã ra mắt ứng dụng Aarogya Setu (“Nhịp cầu sức khỏe”), với hơn 100 triệu lượt tải xung kể từ tháng Tư, ít hơn một phần mười dân số, vì chỉ một phần tư người Ấn Độ sở hữu điện thoại thông minh.

Tại Iran, nơi xảy ra vụ dịch nguy hiểm nhất ở Trung Đông, ứng dụng Mask – Mặt nạ đang được các quan chức thúc đẩy, mặc dù các nhóm đấu tranh vì nhân quyền cho biết chính phủ có thể bị cám dỗ bởi các khả năng giám sát sau nhiều tháng mọi việc lắng xuống.

Về phần mình, Pakistan đã khai thác các dịch vụ tình báo mạnh mẽ để triển khai công nghệ giám sát bí mật thường được sử dụng để xác định vị trí của phiến quân để theo dõi bệnh nhân coronavirus và những người mà họ tiếp xúc.

Châu Âu

Mối quan tâm về bảo vệ quyền riêng tư đặc biệt gay gắt ở châu Âu, nơi các quan chức kêu gọi nỗ lực hợp tác bao gồm giám sát chặt để đảm bảo người dùng biết khi nào và làm thế nào dữ liệu cá nhân được khai thác. Một liên minh phi lợi nhuận, Pan-European Privacy-Preserving Proximity Tracing (PEPP-PT), đã được thiết lập để hỗ trợ các công nghệ cho ứng dụng, mặc dù trong nhiều trường hợp chính phủ đã tự mình thực hiện.

Chẳng hạn, Pháp vừa ra mắt một ứng dụng theo dõi Bluetooth tự nguyện mà họ cho biết sẽ không tiết lộ bất kỳ thông tin cá nhân nào, vì các hồ sơ sẽ bị xóa sau khi khủng hoảng kết thúc. Nhưng chính phủ đã từ chối hợp tác với Apple hoặc Google, các công ty đã phối hợp cung cấp cho các nhà phát triển ứng dụng cách để theo dõi việc các điện thoại giao tiếp trên các hệ điều hành iPhone và Android riêng biệt.

Dịch vụ y tế quốc gia của Anh cũng đang phát triển hệ thống riêng của mình, hiện vẫn đang trong quá trình thử nghiệm. Trong khi đó, nó dựa vào việc truy tìm thủ công, huy động 25.000 người liên hệ với những người có kết quả xét nghiệm dương tính.

Đức và Ý đã chọn sử dụng liên doanh Apple-Google cho các ứng dụng sẽ được triển khai trong vài tuần tới, cũng như Áo, Ireland và Thụy Sĩ.

Một số quốc gia khác cũng đang triển khai các ứng dụng, nhưng Bỉ và Hy Lạp vẫn miễn cưỡng vì lo ngại các quan chức và công ty có thể bị cám dỗ bởi cơ sở dữ liệu khổng lồ về các hoạt động của mọi người.

Đến nay, Tây Ban Nha vẫn chưa triển khai ứng dụng quốc gia nào, mặc dù Madrid và một số khu vực đã đưa ra khuyến nghị.

Thụy Điển cũng đã từ chối một ứng dụng theo dõi, mặc dù có nhiều trường hợp Covid-19 hơn ở các nước láng giềng như Đan Mạch và Phần Lan, nơi dự định sẽ có các ứng dụng theo dõi hoạt động trong vài tuần tới.

Trung Đông

Một số quốc gia vùng Vịnh bao gồm Ả Rập Saudi, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Qatar và Bahrain đã triển khai các ứng dụng theo dõi qua Bluetooth, Doha thậm chí đã sử dụng nó một cách bắt buộc, cảnh báo rằng những người vi phạm phải đối mặt với án tù 3 năm, gây ra phản ứng dữ dội về quyền riêng tư mối quan tâm.

Dịch vụ y tế của Israel hồi tháng 3 đã ra mắt ứng dụng Hamagen, tiếng Do Thái có nghĩa là “Lá chắn”, sử dụng dữ liệu GPS của điện thoại và có sẵn năm ngôn ngữ.

Nhưng chính phủ Israel cũng cho phép cơ quan gián điệp Shin Bet giám sát điện thoại của mọi người khi khẩn cấp, một động thái được nhóm nhân quyền cảnh báo sẽ là một thất bại không thể chối bỏ đối với các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư.

Tuần này, các nhà lập pháp đã gia hạn biện pháp gây tranh cãi đến ngày 16 tháng 6, nhưng chỉ trong “các trường hợp đặc biệt”.

Ở Ai Cập, các quan chức bắt đầu kêu gọi mọi người sử dụng một ứng dụng gửi thông báo về các khu vực có khả năng lây nhiễm coronavirus, mặc dù vẫn chưa rõ có bao nhiêu người đang sử dụng nó.

Châu Mỹ

Hiện tại, Hoa Kỳ không có kế hoạch xem xét một ứng dụng truy vết quốc gia nào, nhưng một số tiểu bang đã có công bố riêng của họ cho các ứng dụng Bluetooth, hoặc, trong trường hợp của Hawaii, gửi câu hỏi hàng ngày qua văn bản và email để giúp xây dựng cơ sở dữ liệu nhằm theo dõi người lây nhiễm.

Chỉ có ba tiểu bang Hoa Kỳ (Alabama, Bắc Dakota và Nam Carolina) cho biết họ đã áp dụng công nghệ Apple-Google, trong khi các tiểu bang khác phát triển hệ thống của riêng họ, như ứng dụng “Crush Covid” của Rhode Island thu thập dữ liệu GPS.

Canada đã từ chối cung cấp một ứng dụng truy tìm cho đến nay, mặc dù tỉnh Alberta có ứng dụng riêng và Thủ tướng Justin Trudeau cho biết chính phủ của ông đang nghiên cứu một ứng dụng quốc gia giải quyết các vấn đề riêng tư.

Ở Mexico, chỉ có một số ít các ứng dụng được tư nhân phát triển xuất hiện, cùng với một ứng dụng từ bang Jalisco.

Các ca Covid-19 hiện đang bắt đầu gia tăng ở Mỹ Latinh, với Brazil là tâm chấn mới nhất sau khi số người chết vượt qua 26.000 người. Nhưng cho đến nay, các ứng dụng theo dõi không phải là ưu tiên hàng đầu của các chính phủ vì họ đang phải nỗ lực ngăn chặn thảm họa kinh tế trong cộng đồng những người đang bị nghèo đói vì đại dịch.

Vincent Pham