Kongo là nghệ sĩ người Pháp gốc Việt tự học, nổi tiếng toàn cầu nhờ khả năng thiên phú trong đa lĩnh vực nghệ thuật, từ graffiti đến những mối duyên hợp tác với các thương hiệu đình đám như Chanel, Richard Mille, Hermès,… Anh sắp sửa mở một phòng tranh boutique tại thủ đô Hà Nội để giới thiệu đặc sắc nghệ thuật Việt Nam và Đông Nam Á ra thế giới.

Nghệ sĩ người Pháp gốc Việt Kongo (hay còn gọi là Cyril Phan) chưa bao giờ kén chọn. Anh đã để lại hàng vạn dấu ấn nghệ thuật ấn tượng trên các bề mặt, chất liệu khác nhau, từ bức tường, canvas, cửa sổ, thân cây, váy, túi xách, khăn quàng cổ, đồ trang sức, chai rượu sâm banh, xe hơi, thậm chí là máy bay. Kongo cũng hợp tác với những thương hiệu cao cấp lừng danh như Chanel, Hermès, Richard Mille, Daum và La Cornue nhằm giới thiệu đến công chúng tinh thần savoir-faire Âu châu truyền thống.

Triết lý sáng tạo của người nghệ sĩ 51 tuổi này là biến những vật dụng bình thường hàng ngày trở thành tác phẩm nghệ thuật, và khiến cuộc sống trở nên xinh đẹp hơn. Từ một nghệ sĩ graffiti điển hình, Kongo vươn lên một tầm cao mới với ngôn ngữ đa màu sắc, hình dạng và chữ cái.

Giờ đây, Kongo chuyển hướng sự nghiệp sang châu Á, nơi anh dự định thành lập một phòng trưng bày boutique tại Singapore và Hà Nội, để giới thiệu rộng rãi đến công chúng những nghề thủ công lâu đời và độc đáo ở Đông Nam Á có ảnh hưởng đến sự nghiệp của mình.

Art Republik/Luxuo vừa có cuộc trò chuyện thân mật và sâu sắc với Kongo để biết thêm kế hoạch tương lai của người nghệ sĩ tài hoa.

Nghệ sĩ Kongo & Kế hoạch mở boutique gallery ở Hà Nội năm 2020

Chào Kongo! Được biết, anh đã trải qua giai đoạn cách ly xã hội ở Pháp trong đại dịch Covid-19. Thời gian đó ảnh hưởng đến quá trình sáng tác của anh như thế nào?

Tháng đầu tiên, tôi cho phép mình nghỉ ngơi sau nhịp sống bận rộn của năm 2019. Tháng thứ hai, tôi ghé studio gần nhà và làm những việc cần làm. Tôi thực hành trên những định dạng lớn và các bản vẽ. Đó cũng là quãng thời gian tôi bày tỏ lòng biết ơn đến đội ngũ nhân viên y tế đã cống hiến hết mình trong đại địch, thông qua những tác phẩm nghệ thuật.

Tôi cũng đề xuất dự án cho các bệnh viện ở Paris, bằng cách tặng một bức tranh cho Hospitals of Paris – Hospitals of France Foundation, và sau đó họ bán đấu giá để gây quỹ hỗ trợ hoạt động chữa bệnh. Sáng kiến thứ hai là trưng bày một tác phẩm sắp đặt tại Lariboisière Hospital để tri ân trực tiếp đến các nhân viên điều dưỡng. Tôi cũng tạo ra một bản kỹ thuật số của tác phẩm này để bán trên trang web của mình. Lợi nhuận thu được sẽ quyên góp cho bệnh viện. Là một nghệ sĩ, tôi ước mình có thể làm được nhiều thứ hơn.

Tôi đã vẽ và vẽ rất nhiều. Và việc vẽ này, thật lạ, lại dễ dàng hơn khi con người ta chỉ còn cách ngồi một chỗ, ở một nơi. Vì thông thường, tôi có sở thích đi du lịch, gặp gỡ người này người kia cho các dự án hay ra nước ngoài để triển lãm các tác phẩm của mình.

Phải chăng chủ đề trong tác phẩm của Kongo đã thay đổi?

Vừa rồi, tôi đã thực hiện một series trên giấy mang tên “Confinement”. Tôi thúc giục bản thân sáng tác một bản vẽ mỗi ngày để kết tinh khoảnh khắc độc đáo này. Đã qua nhiều thế hệ nhưng chưa bao giờ con người cùng trải nghiệm sự tạm dừng mang tính toàn cầu như lúc này. Không một quốc gia, con người, chính phủ hay luật pháp nào từng thành công trong việc tạm ngừng thế giới. Và chắc chắn chúng ta sẽ phải đối mặt với hậu quả thảm khốc hơn so với thế giới cũ.

Trong thời gian “giam cầm”, có rất nhiều sự kiện trên Instagram Live, nơi các nghệ sĩ cùng trao đổi và có vô vàn sáng tạo trực tuyến thú vị. Dù đại dịch tốt hay xấu, tôi chắc chắn rằng thế giới trong năm 2021 sẽ không giống với năm 2019 đâu.

Theo anh, nghệ sĩ có thể đóng vai trò như thế nào trong bối cảnh này?

Trong một thế giới đầy âu lo, người nghệ sĩ cần mang đến những chất xúc tác vui vẻ, thú vị và tràn đầy năng lượng tích cực. Chẳng hạn, khi căng thẳng, tôi thích uống một ly rượu, thưởng thức một miếng phô mai. Cũng như vậy, người ta sẽ muốn trưng bày trong ngôi nhà của mình các bức tranh mang đến cảm giác đổi mới và giảm thiểu áp lực.

Những gì mà người nghệ sĩ có thể làm trong bối cảnh hiện tại là thổi vào thực tế ánh sáng lung linh, huyền diệu, hay nói tóm gọn là cái đẹp. Đó là điều cần thiết để chữa lành tinh thần.

Tác phẩm sắp đặt MAGMA làm từ đá núi lửa.

Từ nghệ thuật đường phố đến phòng trưng bày, Kongo đã xoay sở ra sao?

Đó là câu chuyện của lòng quyết tâm. Nhưng phòng trưng bày nghệ thuật không phải là mục đích cuối cùng của tôi. Mục đích cuối cùng của cá nhân tôi là tiếp tục được thể hiện bản thân, và khiến nghệ thuật của mình hiện diện ở càng nhiều nơi càng tốt.

Thay vì nói cuộc hợp tác với các thương hiệu, Kongo lại cho rằng đó là mối nhân duyên giữa những người sáng tạo từ các vũ trụ khác nhau. Điều đó có nghĩa là gì, thưa anh?

Những mối hợp tác mà tôi có trong cuộc sống thực chất là nhân duyên. Chúng tôi gặp gỡ, trao đổi ý tưởng, và từ đó hình thành nên một chiếc cầu nối giữa hai vũ trụ. Nhân duyên này không qua đội ngũ tiếp thị, mà là chính tôi. Thực tế, tôi đã từ chối đến 90% dự án gửi đến theo con đường này.

Cá nhân tôi nghĩ thành công của một cuộc hợp tác trước hết phải thông qua gặp gỡ mang tính xác thực, toàn vẹn và sáng tạo, sau đó mới đến bán hàng và tiếp thị. Đó là lý do vì sao tôi không thích nói về việc hợp tác với một thương hiệu, ngay cả khi tôi hay Richard Mille đều được coi là “thương hiệu”. Nó thuộc về tầm nhìn riêng của mỗi người. Vì tôi muốn người ta nghĩ đến tôi là Kongo, chứ không phải là một thương hiệu. Tôi muốn bung vượt khỏi vùng thoải mái của chính mình và đẩy vũ trụ tương ứng đi xa hơn. Đó cũng là lý do vì sao tôi không thích tên gọi “street art” vì tâm trí bạn có thể bị giới hạn rằng nghệ thuật là ở đường phố.

Tôi đã dành xấp xỉ 30 năm sáng tác tác phẩm trên đường phố, nhưng cá nhân tôi tin rằng thực tế không có giới hạn. Đó là lý do vì sao tôi không bị trộn lẫn quá nhiều ở triển lãm nghệ thuật đường phố hay triển lãm nhóm. Không phải tôi chê bai nó, nhưng tôi thấy nó kéo mình xuống. Mục tiêu của tôi trong 10 năm qua là đưa nghệ thuật của mình đến những vũ trụ xa hơn, đi đến gần cái hoàn hảo hơn. Với tôi, graffiti luôn hướng đến sự xuất chúng. Khi chúng tôi vẽ trên những bức tường lớn với Mac Collective, chúng tôi đang có một cuộc cạnh tranh tích cực với các nghệ sĩ khác và chúng tôi muốn gây ấn tượng với họ. Đồng thời, tôi cũng đang tạo kết nối nghệ thuật của mình với các vũ trụ khác nhau từ chế tác đồng hồ, pha lê, đặc biệt là savoir-fair truyền thống.

Chẳng hạn như mối lương duyên giữa tôi và La Cornue, hai thế giới ngỡ chừng khác nhau nhưng đã tìm thấy điểm hòa hợp. Chúng tôi đã tạo ra một chiếc bếp lò, nhưng xa hơn, ấy là bí quyết về men và kim loại tấm, và những con người đã cống hiến cả cuộc đời cho kỹ năng của họ.

Được biết, anh cũng bén duyên hợp tác với Antoine de Saint Exupéry Youth Foundation để vẽ trên chiếc máy bay cổ điển Nord 1000?

Ý tưởng này nhằm mục đích gây quỹ để sản xuất cuốn sách nghệ thuật “Hoàng tử bé” với những bức vẽ nổi dành cho người mù. Ông tôi bị mù trong một lần nhảy vào hầm mỏ ở Việt Nam. Khi còn bé, tôi đã đọc báo cho ông nghe, vì vậy, khi quỹ Saint Exupéry Foundation đề xuất dự án này cho tôi, tôi đã chấp nhận nó như một cách dùng thực hành sáng tạo của mình để phục vụ người khác. Tôi tin rằng điều quan trọng nhất trong cuộc sống của một người là phục vụ cho một mục đích và có thể truyền cảm hứng cho mọi người.

Kể từ khi nào, mối lương duyên giữa anh và châu Á trỗi dậy?

Tôi mang trong mình dòng máu Á châu. Bố tôi là người Việt Nam, do đó trong tôi luôn luôn liên kết với lục địa này, đặc biệt là Đông Nam Á. Hơn nữa, tôi may mắn khi có cơ hội đến Âu châu, Phi châu, Á châu, tôi là công nhân toàn cầu.

Là một trong những nghệ sĩ đầu tiên trưng bày tác phẩm nghệ thuật đường phố ở Trung Quốc, anh có thể chia sẻ một chút về câu chuyện này?

Tôi đã sáng tạo một dự án Eating Frogs Tour vào năm 2004 với một nhóm bạn bao gồm những tên tuổi lớn trong hội họa graffiti, DJ và nhảy hip-hop ở miền Nam Trung Quốc: Quảng Châu, Thâm Quyến và Hong Kong. Vào thời điểm đó, tôi có gặp một anh chàng Fansack 16 tuổi, một nghệ sĩ Trung Quốc với lòng đam mê mạnh mẽ. Anh ấy nói với tôi rằng anh ấy bắt đầu vẽ graffiti ở Trung Quốc vào năm 2000, và từng thấy tôi trong một bộ phim tài liệu. Tôi nói với Fansack rằng nếu đến Pháp thì hãy gọi cho tôi. Hai đến ba năm sau, tôi nhận được cuộc gọi từ anh ta và anh ta bảo rằng đang ở Pháp. Fansack trở thành trợ lý của tôi và trong thời gian đó, tôi cho anh ấy thấy tay nghề savoir-faire của mình. Giờ đây, anh ấy đang ở Thành Đô để phát triển sự nghiệp và đang trên con đường định vị chính mình.

Chúng tôi đã thấy anh ở Jakarta, Singapore, Hong Kong, Thượng Hải… Trải nghiệm của anh ở những nơi này thế nào?

Rất tuyệt vời, đặc biệt là Singapore, tôi luôn ấn tượng với quốc đảo này. Nơi đây, tôi có thể tìm thấy tất cả mọi thứ mình mong muốn.

Tôi cũng thích Indonesia, đặc biệt là Bali, nơi tôi được sống tĩnh lặng trong hơi thở tâm linh. Và tôi đặc biệt thích Việt Nam vì đó là một phần trong dòng máu của tôi. Nhật Bản vừa hiện đại vừa mang đến tầm nhìn xa rộng về nghệ thuật. Còn Trung Quốc là sức mạnh và sự hồi sinh như một thế lực lớn trên toàn cầu. Châu Á đang phát triển mỗi ngày và điều đó cũng đồng nghĩa với việc nghệ thuật nơi đây đang phát triển.

Anh có thể chia sẻ thêm về phòng tranh boutique mà anh sắp sửa mở ở Hà Nội chứ?

Thoạt đầu, tôi khá do dự vì không biết phải bắt đầu từ đâu. Cuối cùng, với lòng quyết tâm, tôi đã hợp tác với một nhà tài chính để mở thương hiệu boutique mang tên Cyril Kongo, phản ánh nét nổi bật của nghệ sĩ Việt Nam và Đông Nam Á.

Anh ấy đã tiếp cận tôi và nói rằng nhiều người Việt đã định cư ở nước ngoài, bao gồm Hoa Kỳ, Anh, Canada,… Nhưng trường hợp của tôi rất đặc biệt, vì tôi ra đi và được quốc tế công nhận. Ai cũng biết rõ những nỗi đau mà những gia đình Việt Nam rời xa quê hương của họ, nhưng rất ít người thành công như tôi, và đề cập đến những cuộc hợp tác giữa tôi và các thương hiệu tên tuổi. Vì thế, sự trở lại của tôi ở Việt Nam sẽ được chào đón và tôi cũng mong có thể giới thiệu những tinh hoa của đất nước từ sơn mài, chạm khắc, nghệ thuật đương đại,… trong boutique gallery này. Tôi cũng đã đi vòng quanh Đông Nam Á và tìm hiểu nghệ thuật khu vực. Tôi mong muốn làm nổi bật những kỹ năng, nghệ thuật mà nghệ sĩ khu vực thực hành và diễn giải tầm nhìn đương đại của họ. Boutique gallery này hiện đang được xây dựng và sẽ mở cửa vào đầu tháng 9 này.

Cám ơn anh vì những chia sẻ thú vị và sâu sắc!

Bài: Nina Starr I Ảnh: NVCC I Chuyển ngữ: Trang Ps