Dạo gần đây chúng ta thấy có rất nhiều bộ phim nói về thế giới siêu giàu với cuộc sống ai cũng mơ ước, nhưng, cũng đầy đau khổ. Và cả cách mà giới siêu giàu khi ứng xử với những người thấp kém hơn. Nhưng mục đích của những bộ phim này là gì, có phải để chỉ trích tầng lớp thượng lưu?

Một nhóm các triệu phú trẻ ồn ào, mỗi người trong số họ đều nhận được tài sản từ cha mẹ, tập hợp trên một con tàu để có một trải nghiệm độc quyền hứa hẹn sẽ thay đổi cuộc đời. Vâng mọi thứ đáng ra nên như vậy, nhưng nó đã không theo cách mà họ mong đợi. Con tàu đến một hòn đảo tư nhân, nơi các du khách này lần lượt phải trả giá về việc làm giàu không trung thực của mình, và không phải tất cả họ sẽ sống sót trở về.

Đây là cốt truyện của không phải một, cũng không phải hai mà là ba bộ phim ra mắt gần đây về giới thượng lưu: The Menu (2022), Glass Onion: A Knives Out Mystery (2022) và The Triangle of Sadness (2022); phim đã giành được một giải Cành cọ vàng tại Cannes và đã được đề cử ba giải Oscar). Đây cũng là cốt truyện của phần đầu tiên của The White Lotus, một bộ phim thành công đột phá năm 2021 (cũng như của phần thứ hai, nếu có, hứa hẹn hấp dẫn hơn phần đầu tiên).

Khi một chủ đề được lặp lại ba lần, nó không còn là ngẫu nhiên mà là một xu hướng. Khi nó xảy ra năm lần, sẽ thành chủ đề của thời đại: nỗi khổ của người giàu đã trở thành vấn đề được quan tâm toàn cầu.

Sự bùng nổ này có thể nói được bắt đầu từ loạt phim HBO Succession, loạt phim mô tả về sự xấu xa của một gia đình tỷ phú phản bội và tham vọng. Bộ phim đã trở thành hình mẫu cho thể loại này kể từ khi được công chiếu vào năm 2018. Trong khi đó, bom tấn Parasite của Bon Joon-ho (2019) không phải là bộ phim đầu tiên mà đạo diễn Hàn Quốc đề cập đến chủ đề bất bình đẳng xã hội, phim đã mang về cho ông giải Cành cọ vàng và giải Oscar cho Phim hay nhất.

Ralph Fiennes in THE MENU. Photo by Eric Zachanowich. Courtesy of Searchlight Pictures. © 2022 20th Century Studios All Rights Reserved.

Ngoài các nhân vật hư cấu, có một chút bí ẩn về nguồn gốc của các câu chuyện. Trong hai thập kỷ, nhóm 1% người giàu nhất ở Hoa Kỳ đã tăng tổng tích trữ tài sản từ 8% lên 20%, và điều tương tự cũng xảy ra ở Anh, Úc, Canada, một số khu vực của Châu Âu và Nhật Bản. Đại dịch Covid xảy ra trong khoảng thời gian giữa Succession và The Triangle of Sadness đã cho thấy sự phân hóa càng rõ rệt: từ cuối năm 2019 đến năm 2021, nhóm thượng đẳng 1% ở Hoa Kỳ đã tăng tỷ lệ sở hữu của cải lên 1,3%, trong khi phần còn lại của dân số ngày càng nghèo hơn. Theo Bloomberg, 131 tỷ phú đã tăng gấp đôi tài sản của họ trong thời kỳ đó. Người giàu nhất thế giới, Bernard Arnault, được ước tính có tài sản trị giá 60 tỷ đô la vào năm 2020 và 159 tỷ đô la vào tháng 12 năm 2022. Cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, mà tầng lớp ít khá giả hơn phải trả giá bằng nhà cửa và tiền tiết kiệm của họ, từng là cảm hứng về câu chuyện các zombie ( The Walking Dead, REC), phản ánh một xã hội bị bao vây bởi những người bị tước đoạt. Và nay kỷ nguyên bất bình đẳng mới lại mang đến cho chúng ta chủ đề về nỗi đau của những người giàu có.

“Tất cả chúng ta đều thích nhìn thấy người giàu đau khổ. Đó là vấn đề về sự oán giận của giai cấp vô sản,” Cristóbal Garrido, một nhà viết kịch bản (tác giả của Ghostgradion, Reyes de la noche (Kings of the Night ), hiện đang sản xuất bộ phim El favor của đạo diễn Juana Macías. Tây Ban Nha cũng đang đối diện với tình hình tương tự (ở đây, thu nhập của 10% dân số giàu nhất hiện gấp 11,8 lần thu nhập của 10% nghèo nhất: trước đại dịch, thu nhập của 10% dân số nghèo nhất từng cao gấp 5 lần).  Cảm xúc có tính phổ quát và đã trở thành một mỏ vàng để khai thác: “Ngoài ra, các chương trình thực tế có những người nổi tiếng đau khổ thu hút nhiều người xem hơn và thúc đẩy nhiều tương tác hơn.”

“Tất cả chúng ta đều thích nhìn thấy người giàu đau khổ”

Nhưng, tất cả các bộ phim này có chung một chủ đề, chỉ trích chung những điểm xấu giống nhau. Các nhân vật có vẻ không  thực tế, một cách hài hước họ ngu ngốc, ngây thơ hoặc đơn giản là keo kiệt, ích kỷ vì hoàn cảnh của họ. Nhà sản xuất đã đi quá xa độ châm biếm cần thiết.

Garrido thừa nhận rằng sự thiếu hiện thực và màu sắc trong các nhân vật một phần là do nhà biên kịch hiếm khi được tiếp xúc với những người giàu có như vậy ngoài đời thực. “Những người giàu có mà chúng tôi có quyền tiếp cận là những người của công chúng, [chẳng hạn như] trong Georgina hoặc First Class [cả Netflix]. Còn những người giàu đen tối họ sống ở một thế giới khác,” anh giải thích. Đây là một thế giới “đóng kín đến mức cho dù bạn có ra ngoài và ghi chép bao nhiêu đi chăng nữa, bạn sẽ phải bổ sung thêm những gì bạn cần cho câu chuyện bằng sự tưởng tượng. Và bạn sẽ chỉ biết những gì bạn biết.”

Một vấn đề khác hơi sai trái hơn với những câu châm biếm này là cảm xúc của khán giả về những người cực kỳ giàu có: “Là một người xem, bạn muốn cười nhạo những người giàu. Nhưng bạn cũng muốn thuộc về tầng lớp đó. Thách thức là bạn vừa đồng cảm với họ và bạn có thể chỉ trích họ,” Carlos Montero, đồng tác giả của loạt phim Netflix Elite. Christopher Bollen, tác giả của A Beautiful Crime (2020) và các tiểu thuyết tội phạm khác đề cập đến tầng lớp thượng lưu, đồng ý: “Khi xem những bộ phim này, không thể tránh khỏi việc trố mắt nhìn những bộ quần áo hàng hiệu, nghệ thuật đương đại, những chiếc du thuyền khổng lồ và những dinh thự trên đỉnh các vách đá… Chúng làm tăng khao khát của chúng ta về tiền bạc và các đặc quyền, ngay cả khi họ tuyên bố chống lại điều đó,” ông nhận xét. “Cũng giống như trong Gatsby. Chúng ta yêu thế giới không thể tiếp cận này trong khi được cho biết nó nguy hiểm và ích kỷ như thế nào.”

Garrido thừa nhận rằng sự thiếu hiện thực và màu sắc trong các nhân vật một phần là do nhà biên kịch hiếm khi được tiếp xúc với những người giàu có như vậy ngoài đời thực.

Những tác phẩm mới này khai thác một chủ đề không mới, vừa chỉ trích người giàu và tán dương họ, và cái chết, điều thiết yếu đối với tiểu thuyết của Elite và Bollen cũng như xuyên suốt lịch sử của thể loại này (ví dụ, chúng ta luôn có Colombo hay Poirot của Agatha Christie).  Montero nói: “Có một yếu tố đạo đức trong việc trừng phạt những người sống sung sướng. Đó là sự trả thù thuần túy. Người giàu có quá nhiều thứ trong cuộc sống này đến nỗi những tiểu thuyết và loạt phim mới này tập hợp những vụ giết người sở hữu khối tài sản kếch xù, chỉ để thỏa mãn một mong muốn rất cơ bản,” Bollen nói thêm.

Mine của Hàn Quốc là một ví dụ, hoặc The White Lotus – cảnh phải có người chết là giây phút phải có.

Cái chết và tiền bạc dường như được liên kết: “Chúng ta luôn nghĩ rằng tất cả sự giàu có đều bắt nguồn từ tội ác, một mối liên hệ một cách bí ẩn, cái chết trong giới nhà giàu chính là như vậy” Bollen lý giải. Nhưng quan trọng hơn, trong khi một số triệu phú phải trả giá cho sự thái quá của mình, những người khác có thể học được bài học mà không bị rơi vào vai phản diện. Vâng, họ phải chịu trách nhiệm về những căn bệnh của thế giới nhưng chỉ là tình cờ. Họ chỉ đơn giản là được ưu ái hơn, và họ chỉ là đồng phạm thụ động.

Những câu chuyện về giới nhà giàu luôn được đóng khung một cách kỳ lạ. Là chân dung của tầng lớp bòn rút của cải trên thế giới, chúng không đưa ra những chi tiết giống như trong tác phẩm của các tác giả, những người đã lớn lên trong giới siêu giàu. Ví dụ, Edith Wharton – người ba lần được đề cử giải Nobel và là người phụ nữ đầu tiên đoạt giải Pulitzer – là thành viên của giới thượng lưu New York, mà sau này bà đã miêu tả sống động trong các tác phẩm kinh điển như The Custom of the Country (1913 ) và The Age of Innocence (1920).

Tuy nhiên, một điều là những người giàu bây giờ lại càng giàu hơn, và chúng ta nói về họ thường xuyên, và không chấm biếm họ nhiều như những bộ phim, như trước đây.

Theo: Elpais