Từ Bắc vào Nam, Việt Nam có khoảng 103 món cuốn khác nhau và được cả thế giới công nhận là “thiên đường” món cuốn.

Ảnh: Rhythms Restaurant

Nguồn gốc món cuốn

Món cuốn là một loại món ăn khai vị hoặc điểm tâm phổ biến ở nhiều nước châu Á, trong đó có Việt Nam. Món ăn này thường bao gồm bánh tráng làm từ bột gạo hoặc bột mì, bên trong có nhân là rau củ và thịt. Món cuốn có nhiều phiên bản tùy theo vùng miền và văn hóa, thường được ăn kèm với nước mắm – một loại nước chấm đặc trưng của Việt Nam. Món cuốn cũng có thể được làm theo sở thích cá nhân, với nhiều lựa chọn nguyên liệu khác nhau. Không khó để hiểu vì sao đây chính là minh chứng cho sự sáng tạo và tinh tế của ẩm thực Việt.

Năm 2020, tổ chức kỷ lục thế giới (WorldKings) đã xác nhận Việt Nam là quốc gia có nhiều món cuốn nhất thế giới.

Theo một số tài liệu, món cuốn được cho là đã xuất hiện từ thời kỳ người Việt tiếp nhận ảnh hưởng của ẩm thực Trung Hoa, đặc biệt là món chả giò (nem rán). Nói cách khác, món chả giò như mọi người thường biết đến có nguồn gốc từ món ăn ngày xuân của người Trung Quốc. Đó là biến thể từ món bánh chiên được nhồi nhân và thường được thưởng thức vào ngày lập xuân để tránh sự xui xẻo. Đây cũng là cách giải thích cho tên gọi tiếng Anh của các món cuốn nói chung – Spring roll (Cuốn mùa xuân).

Khi du nhập vào Việt Nam, món cuốn đã có sự sáng tạo và phát triển đa dạng, mang đậm văn hóa và lịch sử của từng vùng miền của người Việt. Năm 2020, tổ chức kỷ lục thế giới (WorldKings) đã xác nhận Việt Nam là quốc gia có nhiều món cuốn nhất thế giới. Được biến tấu theo khẩu vị và nguyên liệu của từng vùng miền món cuốn ở Việt Nam rất đa dạng, bao gồm phở cuốn, chả giò (nem rán), gỏi cuốn, bánh tráng cuốn thịt heo,… Mỗi loại món cuốn đều có hương vị đặc trưng và cách ăn riêng. Một số món cuốn còn mang tên của địa danh nổi tiếng, như bánh cuốn Cao Bằng, bánh cuốn Hà Nội, bánh cuốn Thanh Trì, nem rán Hải Phòng, nem nướng Nha Trang… Các món cuốn thường được ăn kèm với nước chấm, rau sống, giá, dưa leo, ớt… để tăng thêm hương vị và dinh dưỡng. Các món cuốn là một phần không thể thiếu trong ẩm thực Việt Nam, thể hiện sự đa dạng, phong phú và khéo léo của người Việt.

Đặc điểm của các món cuốn Việt Nam

Đặc trưng của những món cuốn Việt là có khá nhiều rau, hương vị tươi mát, thường được ăn cùng nước chấm. Người Việt thường sử dụng bánh tráng làm vỏ cuốn, loại bánh mỏng, tròn và được làm từ bột gạo. Đồng thời, nhân của món cuốn có thể là các loại thịt, tôm, cá, chả, nem, bì,… Các loại nhân có thể được chế biến theo nhiều cách khác nhau, như luộc, quay, nướng, chiên, xào, hấp… Các loại nhân có thể được cắt, thái, băm… tùy theo món cuốn và cách cuốn.

Đặc biệt, nước chấm là một yếu tố quan trọng trong món cuốn Việt Nam, vì nó quyết định hương vị chung của món ăn. Nước chấm có thể được làm từ nhiều nguyên liệu khác nhau, như nước mắm, nước tương, đường, giấm, chanh, tỏi, ớt, đậu phộng, mè, sả, gừng, cà rốt… Các loại nước chấm có thể được điều chỉnh vị chua, cay, ngọt, mặn theo khẩu vị của từng người. Mỗi món cuốn có thể có một loại nước chấm riêng, hoặc có thể chấm chung một loại nước chấm.

Việt Nam được biết đến là “thiên đường” món cuốn với 103 loại khác nhau. Ảnh: Style

Hãy cùng điểm qua một vài biến thể tiêu biểu của món ăn này tại Việt Nam.

Chả giò (nem rán, ram)

Món chả giò là một món ăn truyền thống của Việt Nam, được nhiều người yêu thích và có khoảng 3 phiên bản theo vùng miền và nguyên liệu. Trong đó, chả giò miền Nam là phiên bản quen thuộc nhất, với nhân gồm thịt heo, tôm, củ sắn, cà rốt, nấm, miến, giá đỗ… được cuốn trong lớp bánh tráng mỏng và chiên giòn. Món chả giò được ăn kèm với rau sống và nước mắm ớt. 

Ảnh: Andres Ramos

Ở khu vực miền Bắc, món chiên này được gọi là nem rán. Phần nhân nem cũng tương tự như chả giò miền Nam nhưng có thể được biến tấu thêm một số nguyên liệu vùng miền hoặc phần nhân được trộn chung với trứng để tạo vị béo. Món nem rán được ăn kèm với bún, rau sống và nước mắm me. Còn phiên bản ở miền Trung được gọi là ram với những thành phần nhân tương tự chả giò và được ăn kèm với bún, rau sống và nước mắm ớt. 

Phở cuốn miền Bắc

Những người sành ăn trên thế giới đều quen thuộc với món phở nhưng có thể phở cuốn lại là một món khá mới lạ. Nhiều người Hà Nội yêu thích món phở cuốn, có thể ăn như một món ăn nhanh hoặc một bữa hoàn chỉnh. Mặc dù có cả thịt bò và bánh phở tươi – những miếng bánh phở dẹt có thể cắt thành sợi phở nhưng phở cuốn không có mùi vị gì giống món phở truyền thống.

Một cuốn phở gồm có bánh phở dẹt, thịt bò xào và xà lách. Nước chấm kiểu miền Bắc ít ngọt và dịu hơn kiểu miền Nam, mặc dù cả hai đều sử dụng nước mắm làm nguyên liệu chính. Phở cuốn được coi là một biểu tượng cho sự thanh nhã của người Hà thành. 

Ảnh: Leisure Travel

Bánh tráng cuốn thịt heo

Món cuốn này có ba nguyên liệu chính là bánh tráng, thịt heo và rau sống. Bánh tráng ngon nhất là loại phơi sương mà vẫn còn thơm mùi gạo, có độ mềm nhất định để khi cuốn không bị gãy vụn. Thịt heo có thể là thịt luộc hoặc quay nhưng phải là miếng ba chỉ nạc mỡ đan xen, ăn vừa ngậy lại vừa dai. Ăn bánh tráng cuốn thịt heo đặc biệt không được vội, nhẹ nhàng xếp thịt heo với rau thơm vào trong miếng bánh tráng và cuốn nhẹ tay sao cho miếng vừa ăn. Cuốn bánh tráng nhúng vào bát nước chấm sền sệt đưa lên miệng, từ từ thưởng thức vị tươi ngon của từng nguyên liệu sẽ khiến bạn ăn mãi mà không ngán.

Ảnh: VnExpress

Với món bánh tráng này, người ăn có thể sáng tạo ra nhiều biến thể khác nhau, phổ biến nhất có thể kể đến bò lá lốt cuốn bánh tráng, nem nướng cuốn bánh tráng…

Gỏi cuốn miền Nam

Gỏi cuốn là một món ăn đặc sắc của miền Nam Việt Nam, phản ánh nét văn hóa ẩm thực đa dạng, tiện lợi và hợp khẩu vị của người Nam bộ. Bánh tráng trong suốt cuốn với các nguyên liệu tôm, thịt heo, bún và các loại rau xanh như xà lách, giá đỗ, dưa chuột. Người ăn thường lập tức bị ấn tượng bởi vẻ ngoài của cuốn bánh bởi con tôm có màu đỏ bắt mắt và lớp rau xanh bên dưới lớp vỏ bọc. 

Ảnh: Mey Kitchen

Nước chấm của gỏi cuốn có hai phiên bản: nước mắm tỏi ớt chua ngọt và hỗn hợp nước tương với đậu phộng. Nước chấm sẽ mang đến cho bạn một hương vị ngọt ngào và bùi bùi từ miếng đầu tiên. 

Nhờ vào sự dinh dưỡng và ngon miệng của gỏi cuốn, món ăn còn phiên bản chay với nhân đậu hũ và nấm. Gỏi cuốn miền Nam cũng có một số phiên bản phổ biến khác như bì cuốn, bò bía…

***

Ở mỗi vùng miền, món cuốn có nét đặc trưng riêng, hương vị tùy thuộc vào khẩu vị của người dân địa phương cũng như các nguyên liệu sẵn có. Món cuốn dù ở bất cứ miền đất nào cũng được nâng niu và chế biến bằng cái tâm của người làm bếp, bởi thứ gì có thể qua loa nhưng món cuốn nhất định phải khéo và tinh tế.