Sáng tác số 10 của Piet Mondrian là một trong những tác phẩm tiêu biểu của trường phái Trừu tượng trong Hội hoạ

Trong giai đoạn này, âm nhạc chào đón sự ra đời của Rock. Nguồn gốc trực tiếp của nó là từ việc ghép nối các thể loại nhạc đen lại với nhau, bao gồm cả rhythm and blues và nhạc phúc âm, cùng đồng quê và viễn tây. Trên thực tế, phải đến thập niên sau, Rock mới xuất hiện một cách đúng nghĩa, nhưng nhiều nghiên cứu xã hội chỉ ra rằng, giai đoạn này Rock đã nhem nhóm hình thành. Sự đen tối, gào thét, đập phá của Rock như một sự phản kháng với bối cảnh chiến tranh. Khi mà tất cả các thế lực đều nhân danh đạo đức và lý tưởng để sử dụng vũ lực khẳng định mình, thì còn có thể tin ai được đây? Rock như một tiếng thét từ địa ngục, và tiếng thét ấy phải chăng còn đẹp một cách chân thành hơn những học thuyết giả dối mà đau thương.

1950 – 1960

Chiến tranh thế giới rồi cũng qua đi. Trật tự mới của thế giới hình thành. Vào thời kỳ hậu chiến, các quốc gia tập trung phát triển kinh tế – xã hội, toàn nhân loại bước vào thời kỳ đại công nghiệp. Trong nghệ thuật, ta có Pop-Art mà Andy Warhol là danh hoạ nổi bật. Đây là hình thức nghệ thuật phản ánh hiện thực vật chất trong cuộc sống hàng ngày của đại chúng (mà ảnh hưởng mạnh mẽ nhất là xã hội Mỹ). Pop Art coi trọng nền văn hóa pop – nền văn hóa “phổ biến” cùng nguồn cảm hứng được tìm thấy trên sản phẩm tiêu dùng hàng ngày, truyền thông quảng cáo, phim ảnh, hoạt họa, biểu tượng… Chính bởi thế, nó mang đặc điểm phong cách dễ nhận biết, chịu ảnh hưởng của tranh ảnh báo chí hoặc các phương tiện truyền thông đại chúng; dạng hình ảnh phẳng, phân chia theo mảng; ngôn ngữ hình ảnh trẻ trung có cách thể hiện táo bạo; màu sắc đặc biệt rực rỡ, có tính tương phản mạnh.

1960 – 1980

Chiến tranh thế giới tạm gác lại, nhưng Chủ nghĩa Đế quốc vẫn còn đó. Đây là thời kỳ hàng loạt các cuộc đấu tranh của các nước thuộc địa giành lại độc lập. Trong văn học nghệ thuật, các tác phẩm của nhiều quốc gia trên thế giới đồng loạt ra đời nhằm hướng đến sự bình đẳng, tự do của con người.

Trong thập niên này, chủ nghĩa Tối giản (minimalism) bỗng trở nên phát triển trong nhiều loại hình nghệ thuật như hội hoạ, âm nhạc, văn chương… Phong cách tối giản có nguồn gốc bắt rễ từ sự thuần khiết và cô đọng của chủ nghĩa Hiện đại, được kết hợp với chủ nghĩa Hậu hiện đại và được xem như phản ứng đối ngược lại với chủ nghĩa Biểu hiện trong nội dung cũng như trong bố cục tác phẩm. Tuy nhiên, về cuối, Tối giản định hình mình rõ rệt nhất ở nghệ thuật thị giác, đặc biệt là trong kiến trúc và hội hoạ. Bên cạnh đó, vào năm 1964, trường phái Op Art (Optical Art/Nghệ thuật quang học) ra đời gắn liền với tạp chí Time với bài viết nói về làn sóng nghệ thuật mới liên quan đến ảo giác.

Giai đoạn 1970 – 1980 là thập niên cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của Nghệ thuật Ý Niệm, Nhiếp ảnh hiện thực và Trình diễn/Sắp đặt. Một cuộc thay đổi tư duy thẩm mỹ diễn ra, khi mà giá trị tạo nên tác phẩm nằm ở trong quá trình người nghệ sĩ thực hiện nó. Các chủ nghĩa nghệ thuật này tạo ra một phương thức tiếp nhận đa phương, tức người xem/công chúng cũng tham gia vào quá trình sáng tác và khiến tác phẩm trở thành tác phẩm, chứ không còn chỉ đơn phương chịu sự áp đặt của tác giả như trước đây nữa.

1980 – 2000

Đây là giai đoạn của sự thay đổi to lớn về xã hội, chính trị và kinh tế. Sự kiện quan trọng của thời kỳ này được cho là cuộc cách mạng kỹ thuật số, đã thay đổi mọi thứ, từ giao tiếp hàng ngày, thương mại quốc tế đến địa chính trị toàn cầu. Chu kỳ tin tức 24 giờ sơ khai đã phóng đại mọi chuỗi sự kiện làm rung chuyển nước Mỹ trong những năm này, bao gồm cuộc suy thoái kinh tế từ năm 1987 đến giữa những năm 90; sự sụp đổ của Liên Xô bắt đầu từ năm 1989; Chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất (1990); sự trỗi dậy của quyền chính trị và hiệp ước NAFTA năm 1994; và cả cuộc tấn công khủng bố ngày 11 tháng 9 năm 2001. Các nghệ sĩ phải vật lộn với những sự kiện này, giải quyết chúng trực tiếp và cũng đặt chúng trong bối cảnh những thay đổi cụ thể đối với thế giới nghệ thuật, bao gồm cả “cuộc chiến văn hóa” xung quanh tự do nghệ thuật, tác động của công nghệ với nghệ thuật và phương thức mở rộng thị trường nghệ thuật toàn cầu.

Các cuộc triển lãm được tổ chức xoay quanh ba chủ đề chính (theo thứ tự thời gian): Bản sắc và sự khác biệt, cuộc cách mạng kỹ thuật số và tính toàn cầu hóa. Đầu những năm 1990 bị chi phối bởi các cuộc tranh luận về chủ nghĩa đa văn hóa và “chính trị bản sắc”, một cách viết tắt không hoàn hảo cho các vấn đề chủng tộc, giai cấp, giới tính và tình dục. Giữa những năm 1990 chứng kiến ​​sự phát triển vượt bậc của công nghệ kỹ thuật số. Được báo trước bởi sự ra mắt của trình duyệt Internet thương mại đầu tiên, vào năm 1993, cuộc cách mạng kỹ thuật số đã biến đổi tất cả các khía cạnh của cuộc sống đương đại, bao gồm sản xuất, diễn thuyết xã hội và thị trường cho nghệ thuật. Nó cũng dẫn đến sự phát triển của nghệ thuật Internet, một thể loại có tuổi thọ về cơ bản chỉ giới hạn trong những năm 90.

Trong thế giới nghệ thuật, toàn cầu hóa dẫn đến sự tăng tốc nhanh chóng của thị trường và sự gia tăng của “hệ thống ngôi sao” cho các nghệ sĩ. Tuy nhiên, nó cũng thúc đẩy một “bước ngoặt hậu thuộc địa, trong đó các nghệ sĩ từ các quốc gia trước đây bị các cường quốc thuộc địa lớn ở châu Âu cai trị” và thường bị gạt ra ngoài lề trong thế giới nghệ thuật đã có được tầm nhìn mới trên trường quốc tế.

Nam Thi