8 tên tuổi nghệ sĩ đương đại mới đáng chú ý của Đông Nam Á
Những nghệ sĩ đương đại mới đến từ Singapore, Việt Nam, Thái La, Malaysia, Indonesia… đang góp phần thay đổi bức tranh nghệ thuật Đông Nam Á – nơi ký ức cá nhân, lịch sử văn hoá và trải nghiệm xã hội hòa quyện thành ngôn ngữ sáng tạo độc đáo.
Những tên tuổi trong làn sóng nghệ thuật mới từ Đông Nam Á đang góp phần thay đổi câu chuyện nghệ thuật trong khu vực. Làn sóng ấy là những nghệ sĩ đương đại trẻ, táo bạo, mang trong mình bản sắc bản địa nhưng luôn sẵn sàng đối thoại với thế giới. Họ khai thác chất liệu văn hoá, trải nghiệm cá nhân và lịch sử vùng miền, để rồi chuyển hóa chúng qua các hình thức đa dạng, từ điêu khắc, trình diễn, hội họa cho đến sắp đặt có chủ đích.
Điểm chung của thế hệ này là họ dám đi sâu vào những vấn đề thời đại như giới tính, hình dáng, ký ức và biến động xã hội, đồng thời khám phá khả năng biểu đạt của chất liệu và hình thức. Họ đang mở ra một chương mới cho nghệ thuật đương đại Đông Nam Á, nơi sáng tạo trở thành hành trình vừa mang tính cá nhân, vừa phản chiếu những mối quan tâm chung của nhân loại.
Xem thêm: Sự phù du trong nghệ thuật đương đại Việt Nam
Samuel Xun (Singapore)
Nghệ sĩ đương đại người Singapore Samuel Xun (sinh năm 1994) là người kết nối giữa thời trang, văn hoá vật chất và bản sắc chính trị qua các tác phẩm điêu khắc và chất liệu vải, nhằm khám phá cách con người kiến tạo nên bản ngã của chính mình.
Tốt nghiệp từ Trường Nghệ thuật LASALLE College of the Arts, Samuel Xun cho thấy một mối gắn kết tỉ mỉ với chất liệu trong thực hành sáng tạo của mình. Anh biến những dải ruy băng, pha lê và lớp vải chồng xếp thành những cấu trúc trừu tượng phức hợp, lấp lánh cả về xúc cảm lẫn bề mặt. Các sắp đặt của nghệ sĩ 31 tuổi này thường mang vẻ trang trí tinh xảo nhưng cũng đầy nội tâm, đối lập giữa bề mặt bóng bẩy, đậm chất nữ tính với những chủ đề về tính dị biệt (queerness), sự tự chữa lành và tổn thương. Mỗi tác phẩm trở thành một cuộc đối thoại giữa sự tiết chế và phóng túng, mời người xem nhìn vượt qua cái đẹp hình thức để đối diện với cách bản sắc được hình thành, thể hiện và tiếp nhận.
Hiện được đại diện bởi Richard Koh Fine Art, Xun đã trưng bày tác phẩm tại nhiều quốc gia trong khu vực Đông Nam Á và quốc tế. Các sáng tác của anh có mặt trong nhiều bộ sưu tập cá nhân và tổ chức, bao gồm cả Christian Dior. Nghệ thuật của Xun phản chiếu sự chuyển mình rộng lớn hơn trong bối cảnh đương đại, nơi câu chuyện cá nhân và thử nghiệm chất liệu gặp nhau, mở ra những hình thức biểu đạt văn hoá mới mẻ và sâu sắc.
Zulkefli Jais (Malaysia)
Sinh năm 1996 tại Perak (Malaysia), Zulkefli Jais đại diện cho một thế hệ nghệ sĩ đương đại trẻ của Malaysia đang kiến tạo nhịp cầu giữa bản sắc địa phương và đối thoại toàn cầu. Làm việc với nhiều hình thức nghệ thuật như sắp đặt bố cục, trình diễn và chất liệu hỗn hợp, anh khai thác lịch sử xã hội và những cảnh quan tâm lý của sự dịch chuyển. Dự án được giới phê bình đánh giá cao của anh là Temporary Marking. Lấy cảm hứng từ quê nhà Teluk Intan, anh chuyển hoá những ký ức và trải nghiệm thành hình khối điêu khắc, qua đó suy ngẫm về cách địa lý và lịch sử góp phần định hình cảm thức về văn hóa và bản sắc cá nhân.
Qua ngôn ngữ trừu tượng và những dự án gắn với cộng đồng, Zulkefli đặt ra câu hỏi về thân phận con người trong xã hội hiện đại nơi quyền lực, sự ẩn danh và tổn thương luôn đan xen, đồng thời phản ánh cách chúng ta học cách sống sót trong những khuôn khổ đã được định hình. Các tác phẩm của anh, dù khởi nguồn từ câu chuyện cá nhân nhưng mở rộng đến những vấn đề phổ quát, đem lại cái nhìn đa tầng về tâm thức văn hoá đang chuyển mình của Malaysia.
Tác phẩm tháp “Teluk Intan”
Là người đoạt Giải thưởng Lớn Nghệ sĩ Trẻ (Bakat Muda Sezaman 2023) và đại diện của Malaysia tại Biennale Gwangju 2024, Zulkefli được xem là một trong những tiếng nói đầy triển vọng của Đông Nam Á, đang định nghĩa lại cách mà lịch sử bản địa đối thoại với hình thức nghệ thuật đương đại.
-
- Under the Same Sky (2025)
-
- Segregate and Rule (2025)
Aimi Kaiya (Thái Lan)
Aimi Kaiya, sinh sống và làm việc tại Bangkok, mang đến những bức tranh bán trừu tượng giàu cảm xúc. Cô sáng tác trên giấy và toan, kết hợp acrylic, sơn dầu, than, pastel và sơn xịt để tạo nên các bề mặt nhiều lớp. Các bố cục bán trừu tượng của cô kết hợp giữa màu sắc rực rỡ, bề mặt giàu chất liệu và cấu trúc tối giản, nhằm khám phá những tinh tế ẩn hiện trong đời sống thường nhật. Lấy cảm hứng từ cả hình thức tạo hình lẫn thiên nhiên như hoa, mặt hồ hay bầu trời, tác phẩm của Kaiya là sự cân bằng giữa sự ngẫu hứng và nét vẽ kỷ luật. Qua đó, mời người xem dừng lại để chiêm nghiệm vẻ đẹp mong manh và những khoảnh khắc lặng yên trong cuộc sống.
Tác phẩm hội họa trừu tượng Romance in Venice của Aimi Kaiya đã được trao giải tại Biennale Chianciano 2022 và hiện nằm trong bộ sưu tập thường trực của Bảo tàng Nghệ thuật Chianciano. Giống như phần lớn các sáng tác của cô, tác phẩm này thể hiện cách tiếp cận nhiều lớp về chất liệu và kỹ thuật, nơi Kaiya kết hợp nhiều loại sơn khác nhau để tạo nên chiều sâu và những bề mặt sống động.
Xuất thân từ lĩnh vực tâm lý học lâm sàng cùng hành trình tự học về chủ nghĩa biểu hiện trừu tượng, Kaiya sử dụng hội họa như một phương tiện để khảo sát nhận thức, bản sắc và những cộng hưởng tâm lý mà nghệ thuật mang lại. Người nghệ sĩ đương đại trẻ này từng tổ chức triển lãm cá nhân tại ICONSIAM, Slowcombo và KICH Gallery ở Bangkok, đồng thời tham gia nhiều triển lãm nhóm quốc tế, bao gồm Biennale Nghệ thuật London 2023. Tác phẩm của Aimi Kaiya vừa mang dấu ấn văn hoá, cảm xúc và góc nhìn của người châu Á, vừa thể hiện được tinh thần và phương pháp sáng tác của nghệ thuật đương đại toàn cầu. Từ đó, khẳng định vị thế của cô như một trong những gương mặt nổi bật đang định hình diện mạo mới cho nghệ thuật Đông Nam Á.
Nguyễn Phương Linh (Việt Nam)
Nguyễn Phương Linh là nghệ sĩ ý niệm (người sáng tác chú trọng đến ý tưởng hơn là hình thức thị giác) sinh sống và làm việc tại Hà Nội. Sáng tác của cô trải dài qua nhiều hình thức như sắp đặt, điêu khắc và thướt phim, tập trung khai thác những biến chuyển văn hoá, cội rễ truyền thống và các lát cắt lịch sử đứt gãy của Việt Nam. Trong các sáng tác của mình, cô đi tìm sự va chạm giữa cái nhìn thấy và cái bị che khuất, giữa ký ức tập thể và những câu chuyện cá nhân. Từ việc thu nhặt và chuyển hoá những mảnh hiện vật, Phương Linh kiến tạo nên những cấu trúc mới, như một cách tái hiện và diễn giải lại lịch sử bằng ngôn ngữ riêng của nghệ thuật.
Lớn lên trong môi trường sáng tạo của Nhà Sàn – một trong những không gian nghệ thuật do nghệ sĩ tự điều hành đầu tiên tại Việt Nam, được đồng sáng lập bởi cha cô. Nguyễn Phương Linh sớm được nuôi dưỡng trong bầu không khí nghệ thuật và không ngừng đóng góp cho cộng đồng sáng tạo trong nước với vai trò vừa là nghệ sĩ đương đại, vừa là giám tuyển. Cô đồng sáng lập Nhà Sàn Collective và là người đứng sau nhiều dự án đáng chú ý như liên hoan nghệ thuật trình diễn quốc tế IN:ACT và chuỗi triển lãm “Những chân trời có người bay”.
Dự án “Những chân trời có người bay” – Hanoi Grapevine
Các tác phẩm của Linh đã được trưng bày rộng rãi tại châu Á, châu Âu và Hoa Kỳ, trong đó có Biennale Châu Á – Thái Bình Dương, Kuandu Biennale, Documenta 15, cũng như tại San Art và The Factory Contemporary Arts Centre ở TP. Hồ Chí Minh. Nghệ thuật của cô dung hòa giữa tính trữ tình và tư duy ý niệm, phản chiếu những suy tư về tính vô thường, cùng mối giao thoa giữa địa lý, văn hoá và lịch sử.
Với sáng tạo mang tầm quốc tế, cô đã nhận được nhiều ghi nhận từ các tổ chức uy tín như Quỹ Pollock-Krasner, Quỹ Hans Nefkens, Prince Claus Fund và Asian Cultural Council, khẳng định vị thế của mình như một trong những gương mặt tiên phong của nghệ thuật đương đại Việt Nam.
Leang Seckon (Campuchia)
Leang Seckon là một trong những gương mặt tiêu biểu của lớp nghệ sĩ đương đại Campuchia, với các sáng tác trải dài từ hội họa đến chất liệu tổng hợp. Anh lớn lên trong giai đoạn chiến tranh, từ những đợt oanh tạc của Mỹ tại Đông Dương đến thời kỳ Khmer Đỏ. Cùng vì điều đó, các tác phẩm của Leang Seckon khắc hoạ lại lịch sử đau thương và biến động của Campuchia, đồng thời gợi lại ký ức tuổi thơ của chính anh và những vết thương tinh thần mà cả dân tộc vẫn còn mang trong mình sau chiến tranh.
Thông qua các bức tranh và tác phẩm cắt dán, Seckon khai thác đan xen giữa những câu chuyện xã hội, lịch sử và cá nhân, sử dụng cả chất liệu truyền thống lẫn vật liệu tái chế để suy ngẫm về sự tiếp nối, mất mát và tái sinh. Tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Hoàng gia Phnom Penh, Seckon là gương mặt tiên phong trong phong trào nghệ thuật mới của Campuchia từ đầu thập niên 2000. Tác phẩm của anh từng xuất hiện tại Asia Pacific Triennale, Shanghai Biennale, Fukuoka Asian Art Triennale, Art Basel Hong Kong, và nhiều triển lãm cá nhân tại Rossi & Rossi (London, Hong Kong).
Người nghệ sĩ đương đại tài ba này còn nổi bật với các dự án cộng đồng như The Rubbish Project và Naga ở Siem Reap – nơi nghệ thuật trở thành công cụ nâng cao nhận thức môi trường. Từ loạt tranh Golden Earth đến các dự án quy mô lớn, Leang Seckon vừa kể chuyện lịch sử vừa tôn vinh sức sống của văn hoá Campuchia.
Xem thêm: Biểu đạt về phong cảnh trong bối cảnh nghệ thuật đương đại Việt Nam
Hongsa Khotsouvanh (Lào)
Là một trong những gương mặt tiêu biểu của nghệ thuật đương đại Lào, Hongsa Khotsouvanh được biết đến với kỹ thuật cắt dán tranh độc đáo. Anh sử dụng những mảnh báo cắt nhỏ chỉ khoảng một centimet, ghép chúng thành bức tranh mô tả đời sống đan xen giữa truyền thống và hiện đại.
Trong tranh của anh, những hình ảnh quen thuộc như xe ba bánh Samloo, giỏ mây, mái nhà tranh được đặt cạnh ô tô sang, trung tâm mua sắm hay điện thoại di động, qua đó phản chiếu nhịp sống Lào đương đại với cái nhìn vừa hoài niệm, vừa bao dung.
Bên cạnh cắt dán tranh, ông còn sáng tác bằng màu nước, sơn dầu và than, khắc hoạ cảnh sắc sông Mê Kông, hoa sen và đời sống nông thôn. Là cựu sinh viên Học viện Mỹ thuật Quốc gia Lào, Khotsouvanh từng khởi nghiệp bằng việc vẽ áp phích cho các tổ chức phi chính phủ trước khi toàn tâm theo đuổi nghệ thuật. Tác phẩm của ông đã góp mặt trong triển lãm Sunshower: Contemporary Art from Southeast Asia 1980s to Now tại Bảo tàng Mori (Tokyo, 2017) – một cột mốc khẳng định ảnh hưởng ngày càng lớn của nghệ thuật Lào trên bản đồ khu vực.
Citra Sasmita (Indonesia)
Sinh ra tại Bali, Citra Sasmita là một nghệ sĩ đương đại tự học, khai thác mỹ thuật truyền thống và những câu chuyện huyền thoại để đặt lại câu hỏi về vị thế của người phụ nữ trong văn hoá Bali. Dựa trên kỹ thuật vẽ Kamasan cổ điển, cô kết hợp biểu tượng Hindu cùng hình ảnh thiên nhiên, tái hiện những truyền thuyết quen thuộc qua lăng kính nữ quyền đầy mạnh mẽ.
Dự án dài hạn Timur Merah Project: Harbor of Restless Spirits, từng được giới thiệu tại Para Site (Hong Kong), là minh chứng rõ nét cho cách Citra Sasmita kết hợp thần thoại Bali với những vấn đề xã hội đương đại. Qua chuỗi tác phẩm này, cô đặt lại trật tự quyền lực giới, bóc tách những ngộ nhận lịch sử và gợi mở viễn cảnh về một thế giới “hậu phụ hệ” (khái niệm nói về một xã hội vượt qua hệ thống quyền lực nam giới thống trị, tức là một tương lai nơi giới tính không còn là yếu tố áp chế), nơi tiếng nói nữ giới được khôi phục trọn vẹn.
Sasmita từng nhận Giải Vàng UOB Painting of the Year 2017, tham gia Biennale Yogyakarta 2019 và có triển lãm cá nhân Ode to the Sun tại Yeo Workshop Singapore năm 2020. Cô là biểu tượng cho thế hệ nghệ sĩ nữ Indonesia đang dùng nghệ thuật để tái định nghĩa vị thế và bản sắc văn hoá của mình.
Thyitar (Myanmar)
Còn được biết đến với tên Khyin Mint, Thyitar là nghệ sĩ trình diễn đến từ Myanmar. Thông qua ngôn ngữ cơ thể và hành động, cô chất vấn những ranh giới xã hội, tôn giáo và định kiến giới – nơi người phụ nữ thường bị bó buộc trong khuôn mẫu.
(IG: thyitar)
Lớn lên trong một gia đình Hồi giáo bảo thủ giữa bối cảnh xã hội nhiều ràng buộc, Thyitar biến nghệ thuật trình diễn thành hình thức phản kháng, nơi cô dám đối diện với các quy ước về giới, tình dục và quyền tự do cá nhân. Tác phẩm Marriage là một trong những ví dụ tiêu biểu, mổ xẻ mối quan hệ giữa sự thân mật và kỳ vọng xã hội.
(IG: thyitar)
Dù thiếu cơ hội được đào tạo chính quy, Thyitar vẫn được công nhận rộng rãi. Cô từng được đề cử Sovereign Asian Art Prize 2020 và tham dự Nippon International Performance Art Festival (Tokyo/Osaka 2015) cũng như Field of Vision Performance Art Festival (Đức, 2017). Nghệ thuật của cô là tuyên ngôn cho một thế hệ mới, một thế hệ những nghệ sĩ đương đại Đông Nam Á đang dùng sáng tạo để vượt qua rào cản văn hoá, chính trị và xã hội, khẳng định tiếng nói riêng của mình trong thế giới toàn cầu hóa.
