Nhà thiết kế siêu du thuyền Philippe Starck không có điện thoại hay xe hơi, không biết nhiều thứ bình thường khác, ông làm việc một mình và hoàn toàn “không thấy hạnh phúc”. Thiên tài thiết kế là người đằng sau chiếc siêu du thuyền nổi tiếng nhất thế giới: Motor Yacht A.

Nhiều người đồn rằng Philippe Starck chỉ mất hai tiếng đồng hồ để thiết kế xong chiếc Motor Yacht A. Nhưng hóa ra thực tế còn hơn như thế nữa. “Đôi khi tôi chỉ mất 30 giây để hoàn thiện một thiết kế”, người đàn ông Pháp nói bằng một giọng Anh rất nặng. “Tôi thường tự nhủ rằng ‘nếu mọi thứ quá dễ thì nó không hề khả thi.’ Nhưng 90 phần trăm thành quả của tôi đều thế cả. Tôi cảm thấy hơi xấu hổ khi làm việc theo cách bất thường như vậy.”

Ông cho rằng khả năng đột nhiên tạo ra các thiết kế là nhờ tiềm thức vô cùng mạnh mẽ, ông ví nó như một dòng magma chảy ngay bên dưới bề mặt của tâm trí. Khi tham gia vào bất cứ dự án nào – luôn luôn đơn độc và luôn phải nhìn thấy biển – dòng dung nham ấy sẽ làm sục sôi các ý tưởng trong đầu ông. Những khó khăn, hay bế tắc, tất cả đều xa lạ với ông.

“Người ta luôn ngạc nhiên khi tôi nói rằng tôi có thể thiết kế một cái gì đó trong năm phút, nhưng đó là sự thật và nó không phải là một bản phác thảo – một bản phác thảo với tôi thật buồn cười.”

Nhà thiết kế Phillippe Starck bên chiếc siêu du thuyền Motor Yacht A

Ý tưởng thiết kế nên chiếc du thuyền khiến cả thế giới phải trầm trồ đã nảy ra trong đầu của Starck khi ở nhà tại Burano, Venice, năm 2004. Không có yêu cầu nào ngoài ý tưởng về chiều dài chiếc thuyền và sáu cabin. “Đó là điều đặc biệt của dự án và cũng là tài trí của chủ sở hữu”, Starck nói. “Anh ta để tôi hoàn toàn tự do.”

Đó quả là một chủ nhân dũng cảm. Vào thời điểm đó, Starck có một chiếc thuyền buồm, Virtuelle 24 mét, ngoài ra ông cũng thiết kế chiếc Feadship 65 mét và motor yacht Wedge Too, chiếc du thuyền đang còn dang dở, nhưng không chiếc nào có thể sánh được với quy mô của Motor Yacht A – và không có thứ gì trong cuốn catalogue gợi cho ông ý tưởng tạo nên chiếc tương tự.

“Nếu tôi làm nó giống như những chiếc thuyền khác – Tại sao phải tiêu số tiền này? Tôi luôn cảm thấy buồn khi mọi người sao chép các mẫu du thuyền vì họ tiêu tiền của khách hàng chẳng vì điều gì cả. Chúng tôi luôn có nhiệm vụ mang đến những điều mới mẻ và thú vị để phát triển nền văn minh nhân loại. Khi sao chép, bạn đang đi thụt lùi.”

Nhà thiết kế “bất thường”

Chúng tôi gặp nhau trên một chiếc thuyền ở Abu Dhabi. Ông và vợ Jasmine vừa bay về từ Nhật Bản, dừng chân ở đây trước khi tới Bồ Đào Nha, nơi họ có một ngôi nhà – một trong năm cái trên khắp châu Âu, trên những cồn cát miền nam đất nước. Starck sẽ dành một tuần, giống như ẩn sĩ, tại bàn làm việc, với một cây bút chì và tờ giấy A4 trước mặt. Ngôi nhà (ông gọi nó là “cabana”) khá đơn giản: không có nước máy và họ tự tạo ra điện bằng các tấm pin mặt trời. Không có gì được phép làm phiền sự tập trung của ông.

Để Starck hoàn toàn thả hồn với Đại Tây Dương yêu dấu, người vợ Jasmine sẽ đảm đương mọi việc trong nhà. “Tôi đến từ biển”, ông nói. “Cha tôi có một chiếc thuyền buồm bằng gỗ lớn và khoảng thời gian đẹp nhất trong đời là khi tôi đi xuống và nhìn thấy nó đang được bảo trì trong xưởng.”

Nhà thiết kế huyền thoại từng tự nhận mình là người lưỡng cư, vì từ khi còn nhỏ, ông hiếm khi rời khỏi mặt nước: đua thuyền trên sông Seine và sau đó dạy về khả năng sinh tồn trên biển ở thị trấn Morlaix, Brittany, nơi có một số vùng biển nguy hiểm nhất thế giới và những ngọn hải đăng bị tàn phá. “Tôi bắt đầu học lái thuyền rất nghiêm túc tại trường ở tuổi 14 hoặc 15. Năm hoặc sáu năm sau tôi trở thành giáo viên và công việc của tôi là đánh chìm chiếc thuyền, sau đó dạy cho học sinh cách sống sót. Đó là nơi tôi bắt đầu yêu biển, biển thật sự, biển dữ dội – đặc biệt là Đại Tây Dương.”

Điều đó vẫn in đậm trong thiết kế thuyền của ông cho đến ngày nay. Chuyển tiếp của khoang khách saloon trên Motor Yacht A là khu vực thư giãn ngoài trời chính, được bảo vệ bởi một phần nhô ra trên boong, nhưng mở ra các chi tiết từ phần cánh cung. Trên các du thuyền khác có kích thước này, có thể có một khu vực chỗ ngồi khiêm tốn về phía trước nhưng phần lớn cuộc sống trên boong diễn ra ở phía sau của kiến ​​trúc thượng tầng, tránh gió.

Boong chính trên du thuyền Motor Yacht A

“Thời điểm tôi thiết kế chiếc thuyền này, không có ai sử dụng mặt trước và tôi nghĩ đó là một nơi tuyệt vời vì bạn sẽ có biển và không bị ảnh hưởng bởi khói xả. Nhưng mọi người sẽ nói với tôi ‘nhưng có gió và có sóng’. Vâng! Đó là lý do tại sao chúng ta ở trên một chiếc thuyền. Nếu bạn không muốn điều đó, hãy mua một căn hộ, xây một ngôi nhà. Chúng tôi muốn gió, chúng tôi muốn sóng, chúng tôi muốn nhìn thấy biển. Chúng tôi muốn thấy sự dữ dội, vẻ đẹp và sự hùng vĩ của biển.”

Starck vẫn lái thuyền một mình. Ông thường sử dụng một hoặc nhiều hơn trong số 15 chiếc thuyền mà ông vẫn dùng rải rác khắp châu Âu. Trong thực tế, ông cũng không nhớ mình sở hữu bao nhiêu chiếc nhưng không có chiếc nào dài hơn 15 mét – đủ nhỏ để ông ra biển một mình, đó là cách ông tận hưởng cuộc sống. “Tôi yêu những con sóng to, nước lạnh, gió lớn. Tôi muốn sóng ùa vào mặt tôi.” Nếu ông có thói quen xấu thì đó chính là đóng thuyền: ông luôn có một chiếc đang sản xuất và giữ ý tưởng cho 20 chiếc tiếp theo. “Một số chiếc thuyền kiểu đổ bộ với bánh xe, một số lại hoạt động hoàn toàn bằng năng lượng mặt trời. Tôi lấy thuyền làm niềm vui”, ông nói.

Khi chủ sở hữu nghe trình bày về thiết kế cho chiếc du thuyền dài 119 mét của mình vào giữa thập kỷ trước, ông chỉ mất 15 phút để nói đồng ý. “Đây là một điều rất đơn giản. Chỉ có ba người chúng tôi trong phòng. Tôi nghĩ anh ấy nói ‘hoàn hảo’… hoặc không, có lẽ anh ấy không nói gì. Anh ấy chỉ duyệt thiết kế và chúng tôi đã làm nó, và không thay đổi gì cả.”

Có một từ Starck tiếp tục nhấn mạnh để mô tả Motor Yacht A: sự hài hòa. “Tôi thấy trên nhiều chiếc thuyền luôn luôn là hành lang và các thiết kế phức tạp. Tỷ lệ không thân thiện. Mục tiêu của tôi là làm cho những người sẽ ở trên tàu được sống, như người Ấn Độ xưa đã nói, ‘trong ánh sáng’. Bạn sẽ sống trong ánh sáng trên chiếc thuyền này. Thực tế không có ai thoát khỏi nó. Chỉ có một tầng với quy mô đồ sộ, một quầy rượu chính trải dài, không bị gián đoạn, từ boong trước đến tận phía sau. “Đây là không gian đẹp và nó được thiết kế để luôn có một vị trí tốt nhất, tùy thuộc vào thời tiết, mặt trời hay tâm trạng của bạn. Bạn được tự do. Những chiếc thuyền khác không có sự tự do này, bạn hoàn toàn bị bó buộc.”

“Vẻ đẹp là biến mọi thứ và mọi người đến mức cao nhất bạn có thể.”

Nhà thiết kế hiểu vai trò của ông như một người diễn dịch – mong muốn của khách hàng được khúc xạ qua ống kính Starck. Ông không có thời gian cho cách làm việc kiểu truyền thống kiểu phục tùng mọi khách hàng. “Bạn phải hướng họ đi đúng cách. Những người chỉ làm chính xác những gì khách hàng muốn là không trung thực. Bạn có nhiệm vụ riêng trong cuộc sống, cho dù bạn là nhà báo, bác sĩ, chính trị gia, để nâng tầm mọi thứ. Một số người và một số công ty nghĩ rằng họ có thể kiếm tiền dễ dàng hơn bằng cách tâng bốc khách hàng, nhưng điều đó không thể chấp nhận được. Về mặt đạo đức thì không thể chấp nhận được. Vẻ đẹp là biến mọi thứ và mọi người đến mức cao nhất bạn có thể.”

Nhà thiết kế hiểu vai trò của ông như một người diễn dịch – mong muốn của khách hàng được khúc xạ qua ống kính Starck.

Tiêu chuẩn của ông cực kỳ cao và ông so sánh nội thất của Motor Yacht A, nơi chủ sở hữu muốn có sự thay đổi. So với chiếc Venus dài 78,2 mét của Steve Jobs, Motor Yacht A là một phiên bản tối giản của Starck rất được ông chủ Apple yêu thích. “Tôi lắng nghe họ, nhưng không nhiều lắm, và tôi cố gắng hiểu họ để sau đó tôi nói: ‘Tôi nghĩ điều này sẽ tốt cho ông’.”

Rõ ràng, ông biết rằng khách hàng muốn phần ngoại thất của Motor Yacht A phải thật khác biệt. Nhưng ông đã thẳng thừng đáp lại: “Không bao giờ!”. Ý định của ông là làm cho chiếc thuyền ấy hòa quyện với biển, để sống cuộc sống riêng. Ông bị ám ảnh bởi cách du thuyền di chuyển trong nước, chỉ có một gợn sóng, “giống như loài cá voi”. Khi một nhà thiết kế cố gắng chứng tỏ bản thân bằng thiết kế độc đáo không giống ai, “họ sẽ chết!” – ông nhấn mạnh. “Bạn đã phản bội khách hàng của mình vì bạn đang thiết kế cho bạn, bạn không thiết kế cho họ và đó là điều kinh khủng nhất.” Chính vì vậy, ông nỗ lực đấu tranh để giữ chi tiết bên ngoài đến mức tối thiểu nhằm đạt được mục tiêu phi vật chất tối thượng; kết quả của nó là một chiếc du thuyền có kích thước rất khó đoán nếu nhìn từ xa.

“Khi bạn càng có ít vật chất, trí tuệ của bạn càng tăng cao, bạn càng có năng lực và bạn càng hòa hợp với nhân loại. Vẻ đẹp sâu sắc duy nhất là sự hài hòa, bởi vì nó là vô tận. Bạn có thể tưởng tượng rằng chiếc thuyền này đã được thiết kế từ lâu, nhưng khi bạn nhìn thấy thì nó hoàn toàn tươi mới. Bạn không muốn thay đổi điều gì cả.”

Những lời đồn đại về “thiết kế trong hai giờ” ra đời bởi vì đó là khoảng thời gian cộng sự của ông lấy các tờ A4 để chuyển vào máy tính. Starck không bao giờ làm việc với phần mềm, ông thích phương pháp cũ. “Bạn không thể tưởng tượng ra những gì bạn có thể làm với một cây bút và tờ giấy. Bạn tự do, bạn là người mạnh mẽ nhất trên thế giới về sự sáng tạo. Bạn có thể tạo ra những thứ đẹp đẽ trên máy tính, nhưng khi đó bạn bị giới hạn trong bộ não và sự sáng tạo của anh chàng đã viết ra phần mềm. Không có ai viết chương trình cho tôi và cây bút của tôi.”

Ông tránh xa các công nghệ và không sử dụng ô tô – thứ gần gũi nhất với ô tô trong cuộc đời của ông là chiếc tàu có bánh xe Sealegs RIB. Điều này không phải ông đang theo dòng tu khổ hạnh của Jobs nhưng vì ông tuyên bố không thể sử dụng công nghệ. “Tôi không có điện thoại vì tôi không biết cách sử dụng”. Và điều này không chỉ giới hạn trong điện thoại thông minh. “Tôi không biết bảng chữ cái, tôi không biết phép nhân hay phép chia. Tôi không biết các tháng theo đúng thứ tự nếu tôi không bắt đầu vào tháng Giêng. Thực sự là tôi có một chút tự kỷ.”

“Tôi không biết bảng chữ cái, tôi không biết phép nhân hay phép chia. Tôi không biết các tháng theo đúng thứ tự nếu tôi không bắt đầu vào tháng Giêng. Thực sự là tôi có một chút tự kỷ.”

Điều đó có thể giải thích khả năng cắt đứt với thế giới và tập trung cao độ vào một dự án khi ông ở ẩn trong những ngôi nhà của mình. Nó cũng có thể giải thích lý do ông nổi tiếng vì đôi khi “khó hiểu”. “Tôi không bao giờ hạnh phúc. Khi tôi nghe mọi người nói mục tiêu của họ trong cuộc sống là hạnh phúc, tôi nói ‘tại sao?’ Ai nói vậy? Mục tiêu trong cuộc sống là làm việc và mang lại điều gì đó cho xã hội, cho nhân loại. Tại sao chúng ta phải hạnh phúc? Đó là một câu hỏi lố bịch. Tôi hoàn toàn không hạnh phúc, bạn không thể tưởng tượng được đâu. Tôi không bao giờ được mời tới bất cứ đâu.”

Nếu ông chỉ trích người khác, ông cũng nghi ngờ chính mình, đó cũng là một câu chuyện từ thuở ban đầu khởi nghiệp lúc ông bật khóc khi nhìn thấy một tòa nhà hoàn thành ở Tokyo. “Tôi đã rất thất vọng về bản thân mình”. Mặc dù ý tưởng đến với ông thật sự dễ dàng, tất cả những gì ông thấy là những sai sót trong thiết kế của mình; sự tự tin cũng chính là kẻ thù. “Tôi có cách suy nghĩ không hay cho mình và người khác. Tôi luôn nhìn thấy lỗi lầm, khi tôi lười biếng, khi tôi không trung thực, khi tôi ngu ngốc. Và mỗi khi tôi nhìn thấy một trong những thiết kế của mình, tôi nghĩ: ‘Bực thật. Nó đã có thể tốt hơn’.”

Mục tiêu trong cuộc sống là làm việc và mang lại điều gì đó cho xã hội, cho nhân loại. Tại sao chúng ta phải hạnh phúc?

Thật khó để dung hòa kiểu tự kiểm khắt khe với người đang ngồi trước mặt tôi. Tôi rõ ràng đã gặp được ông vào thời điểm tuyệt vời. Hoặc có thể đó chỉ là vì ông đang ở trên mặt nước – nơi ông thuộc về. Ông ấy thậm chí còn khá thoải mái chia sẻ về tình trạng thiết kế du thuyền hiện đại, nơi tôi mong đợi một sự phê phán khắc nghiệt. “Năm hoặc sáu năm vừa qua đã sinh ra một số dự án ‘tích cực’,” ông nói. “Trước đây, các thiết kế chỉ hoàn toàn tập trung vào việc ‘khoe mẽ giàu có’. Tôi rất vui khi thấy sự thay đổi. Tôi hy vọng đó là một phần nhờ tôi.”

Ý thức trách nhiệm về việc nâng cao trình độ các thiết kế này – dù là trong công nghệ, đấu thầu hay thậm chí là cây tăm xỉa răng – đều đến từ cha ông, một nhà thiết kế máy bay. “Ông ấy đã tạo ra chiếc Ferrari của bầu trời!”. Starck nói rằng cha của mình không bao giờ đưa ra những hướng dẫn trực tiếp, nhưng nó giống như một sự thừa hưởng di truyền, một khả năng “phát minh”, rằng nếu muốn tồn tại thì bạn phải “phát minh”. Đó là một bài học được vận dụng thuần thục, mà chỉ cần nhìn vào những chiếc thuyền là kết quả của dòng nhung nham ý tưởng trong tâm trí Starck, bạn có thể hiểu được. Biển sẽ là một nơi nhàm chán hơn nhiều nếu thiếu những chiếc thuyền ấy.

Vincent Pham | Boat International